موضوع : نماز، طب و تغذیه (نماز و پزشکی)
نمازتشکیل شده است از:
الف.مقدمات
ب.مقارنات
ج.تعقیبات
- مقدمات
- طهارت (بدن –مکان-لباس و..)
الف.اهمیت طهارت
- پاکیزگی عامل نزول وحی
جمعى از مسلمانان خدمت پیامبر(ص) عرض کردند:
اى رسول خدا! چرا وحى بر شما نازل نمىشود؟ فرمود:
و کیفَ یُنزّلُ عَلىّ الوَحى وَ انتم لَا تُنَقُّونَ برََاجِمکُمو أَنْتُم لَا تُقَلِّمُونَ أَظْفَارَکُمْ
چگونه وحى بر من نازل شود در حالى که شما مفاصل انگشتان خود را پاکیزه نمىکنید، و ناخنهاى خود را نمىگیرید!؟
- لباس کثیف ذکر خدا نمی گوید
در حدیث دیگرى مىخوانیم که یک روز پیامبر ص نزد عایشه آمد، فرمود: این دو لباس مرا بشوى عرض کرد: اى رسول خدا دیروز شستم، فرمود:
ا ما علمت ان الثوب یسبحن فاذا اتسخ انقطع تسبیحه”
آیا نمىدانى که لباس انسان نیز تسبیح خدا می گوید و هنگامى که چرک و آلوده شود تسبیح آن قطع مىشود”
- پیامبر(ص) مامور به پاکی است
وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ
- تیمم بر خاک پاک
..فَتَیَمَّمُوا صَعیداً طَیِّباً ..
ب.آثار و برکات رعایت طهارت
- پیشگیری از عفونت های ادراری
سلامت دستگاه ادراری انسان ، بخصوص کلیه ها تاثیر بی نهایت مهمی در ادامه حیات انسان دارد و بیماری کلیوی از دردناکترین و پر مخاطره ترین ، گرفتاریهای جسمی است.
در این میان عفونت دستگاه ادراری که یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به مطب پزشکان می باشد علاوه بر آن که خود بخود و به تنهایی بیماری آزار دهنده ای است گاهی سبب بروز بیماریهای دیگر نیز در بدن انسان می شود .
بعنوان مثال برخی عفونتهای دستگاه ادراری می توانند گاهی باعث نارسا شدن و از کارافتادگی کلیه شوند یا عفونت کلیوی در خون و در نتیجه در تمام بدن پخش شود یا برخی عفونتها ممکن است به ایجاد سنگ کلیه در بیماران منتهی شوند که همه اینها نشانه اهمیت موضوع است.
- دستور به تخلیه قبل از نماز
در روایات ما امده است یکی از چیزهایی که باعث می شود ثواب نماز کامل به ما ندهند حاقن و حاقب بودن است .
(لاصلاه للحاقن –لا صلاه للحاقب )
ادرار پس از آن که توسط دو کلیه انسان تولید شد ، توسط دو لوله موسوم به حالب که کلیه ها را به مثابه وصل می کنند . به مثانه تخلیه می شود تا بدان وسیله از بدن دفع گردد . حال چنانچه مثانه به موقع از ادرار خالی نشود ، ادرار از مثانه به حالبها و حتی کلیه باز می گردد و همین برگشت ادرار از مثانه به حالبها ، سبب ایجاد استعداد در فرد برای ابتلا به عفونت کلیه می شودو به این ترتیب کسانی که در شبانه روز ، بنا به هر علتی بندرت ادرار می کنند به طور جدی در معرض خطر هستند .
اما در رسایل فقهی توضیح المسایل ، یکی از مبطلات وضو و نماز ، خروج بول و غائط و ریح ، از بدن انسان درج شده است و این موضوع سبب می شود که شخص نمازگزار و احیانا دائم الوضوء ، برای پرهیز از ابطال عبادتش بطور معمول و برحسب عادت ، قبل از وضو ، به تخلیه ادرار بپردازد .( تعبیه بیت الخلاء در مجاورت وضو خانه مساجد در واقع به منظور پاسخ به این عادت پسندیده و سلامتی بخش صورت می گیرد ).
به این ترتیب حداقل سه بار ، دفع ادرار از بدن ، در زمانهایی به فواصل مناسب نسبت به یکدیگر ، و در حدی که برای یک انسان طبیعی لازم است ، فرد را در مقابل ابتلاء به عفونتهای کلیه و دستگاه ادراری مصون می سازد و می تواند بعنوان نکته ای مهم پیرامون نماز مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر اینکه نگه داشتن ادرار و مدفوع مشکلات عدیده ای ایجاد ازجمله پروستات ( التهاب. تورم .سرطان ) ایجاد می کند
دقت در این مساله که بر اساس برخی از آمارها بیش از سی درصد از مردان پنجاه ساله به بالا دچارنوعی ضعف پروستات اند
آسیب های دیگر نگه داشتن ادرار و مدفوع :
- یبوست
- بداخلاقی
- کاهش اشتها
- بواسیر
- غلظت خون
- پادرد
- …
- پاک حواس پنج گانه
دانش بشری از سالها پیش حواس انسان را در پنج عنوان ( بینایی ، شنوایی ، بویایی ، چشایی و لامسه ) طبقه بندی می کند و همین حواس پنجگانه هستند که رابطه گسترده انسان و دنیای اطراف او را شکل می دهند .
در اهمیت نظافت صورت شاید همین نکته کافی باشد که چهار حس از مجموع حواس پنجگانه بشری در وابستگی کامل با صورت بسر می برند . تماس آب که منشأ پاکیزگی و حیات است و به صورت علاوه بر محاسن متعددی که از جهت برقراری تعادل ناقل های عصبی در بدن انسان دارد ( و ما در بحث مربوطه ، به آن خواهیم پرداخت ) از دیدگاه مقابله با آلودگیهایی که ممکن است ، در چشم ، بینی ، دهان و پوست صورت و .. ایجاد بیماری کند مهم است . بخصوص که در آب ، حین وضو ، و همچنین استفاده از شانه و مسواک ذکر شده است .
- تاثیر وضو بر کاهش بیماریهای دهان و دندان
- پیامبر اکرم (ص) :
دو رکعت نماز با مسواک بهتر از هفتاد رکعت بدون آنست
دهان انسان را برخی قلب دوم بدن نامیده اند و توجه به این نکته که چنانچه محیط دهان فردی تمیز باشد ، آن فرد از ابتلا به بسیاری از بیماریها در امان است ، این نامگذاری را بسیار مناسب جلوه می دهد .
تا جایی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) می فرمودند : “
اگر بر امتم سخت نمی شد مسواک زدن را واجب می کردم “ و حتی در حدیثی دیگر نحوه مسواک زدن را از بالا به پایین و از پایین به بالا نموده اند که مطابق با جدیدترین توصیه های علمی درباره روش مسواک زدن است .
- یکی از عوامل مریضی خوردن غذهای لای دندان هاست
- می دانیم یکی از مریضی ها بسیار شایع در جهان و در کشور ما مشکلات دهان و دندان است به طوری که سال های گذشته تخمین زده اند هر دانش آموز ایرانی بیش از 2 میلیون تومان هزینه دندان دارد .
استفاده از عطر عامل شادابی
- در روایات دارد پیامبر اکرم (ص)هزینه عطرش بیشتر از غذایش بوده است . فرمود :
من از دنیای شما نماز و زن عطر انتخاب کردم
- نماز با عطر ثوابش هفتاد برابر است
- عطری که در روایات توصیه شده است غیر از ادکلن های شمیایی امروزی است چرا که مواد شمیایی به شدت سودا را بالا می برد. (عطرهایی که در طب سنتی توصیه شده است. مشک ،گل محمدی ،یاس ، مریم ..)
نکته : ای کاش به همین اندازه که به مردم آموزش دادیم در زندگی و محیط خانه میکروب زدایی کنید ، شیمیایی زدایی هم به مردم آموزش می دادیم
- زمان
درروایتی پیامبر اکرم(ص)فرمودند :
خداوند نماز را در افضل اوقات قرار داد
- نماز و تنظیم خواب
الف.انسانی که به معنای واقعی اهل نماز است نمی تواند خواب زیادی داشته باشد
- بهترین زمان خواب از آغاز شب تا سحر است . بعد از نماز عشا تا ساعت سه نصف شب .از این رو خداوند نماز شب را برای ما قرار داده است .
- اگر بپذیریم رسول خدا (ص) نمازشبش را با فاصله می خوانده بعید نیست که استنباط کنیم خواب چند ساعته پشت سر هم مفید نیست.
- سحرخیزی و رزق
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الرَّجُلَ لَیَکْذِبُ الْکَذِبَهَ فَیُحْرَمُ بِهَا صَلَاهَ اللَّیْلِ فَإِذَا حُرِمَ صَلَاهَ اللَّیْلِ حُرِمَ بِهَا الرِّزْق
- پیامدهای پرخوابی
- خواب لعنت
درروایات ما پرخوابی بسیار مذمت شده است به طوری که برخی در تقسیم بندی خواب ، خواب لعنت و نکبت و…نام برده اند
تپش قلب
خواب طولانی تپش قلبش را به میزان زیادی کاهش می دهد و به پنجاه تپش در دقیقه می‌رسد.
زمانی که تپش قلب کاهش می یابد گردش خون نیز در عروق و رگها به شدت کند می شود و همین موضوع به رسوب املاح و چربیها در دیواره های عروق و رگها به خصوص در عروق قلب منجر می شود و به انسداد آن می انجامد.
تحقیقات علمی و پزشکی نشان میدهد گرفتگی قلب از خطرناکترین بیماریهاست و عامل اصلی بیماری تصلب شرائین و انسداد شاهرگ نیز خواب طولانی مدتی در طول شبانه روز است.
- غلبه بلغم
منشا خیلی از مریضی ها غلبه بلغم و سردی در بدن است .پیامبر اکرم (ص) فرمودند : البروده اصل کل داء
- قضاشدن نماز
یکی از عوامل مهم قضاشدن نماز صبح درصد بالای از مذهبی ها پرخوابی است
- نماز اول وقت و پاکی
مقارنت اوقات نماز با سه وعده معمول غذایی) صبحانه و نهار و شام ) یا حتی وعده های غذا هنگام روزه داری ( سحر و افطار ( سبب می شود که شخص نمازگزار ، موقع انجام وضو ( که معمولا متعاقب اجابت مزاج نیز هست ) خود به خود به شستشوی دستها بپردازد و هر گونه عامل بیماری زای عفونی را از دستهای خویش بزداید و در نتیجه موقع صرف غذا ، هیچ عامل عفونی ناشی از دست آلوده موفق به ایجاد بیماری در بدن او نشود .
- نماز اول وقت وشادابی
تحقیقات علمی مرکز ملی مطالعات مصر نیز نشان داده است نماز صبح در اول وقت به فعالسازی سلولهای بدن انسان منجر می شود و و نمی گذارد انقسام سلولی به وجود آید . انقسام سلولی به بیماریهای سرطانی منجر می شود .
نماز بموقع صبح همچنین به جلوگیری از سکته های قلبی کمک می کند و فعالیت هرمونهای بدن و گردش خون را تنظیم می کند
ذکر همین نکته کافی است که مثلا افزایش یک ماده شیمیایی به نام “ دو پامین ” در بدن سبب می شود ، انسان بدون آنکه خود بخواهد ، دچار ناراحتی و کاهش این ماده نیز سبب شاد شدن غیر ارادی انسان خواهد شد .
بعنوان مثال ، عصبانیت و ناراحتی غیر ارادی و بدون علت صبحگاهی که حالت شدید آن بعنوان ملانکولی یا همان مالیخولیا ( افسردگی درونزاد صبحگاهی ) شناخته می شود ، در اثر تغییرات و کم و زیاد شدن همین مواد شیمیایی بوقوع می پیوندد.
ضرب المثل ایرانی مشهور که منسوب به بزرگمهر می باشد یعنی : “ سحر خیز باش تا کامروا باشی ” نیز اشاراتی نغز به تاثیر بیداری صبحگاهی بر زندگی شادکامانه و سعادت آمیز دارد .
به این ترتیب واضح است ، امر واجب نماز صبح با ارزانی داشتن بیداری صبحگاهی به انسان تقدیم کننده شادابی جسم و روان به او می باشد و یک نتیجه مهم این شادابی ، سلامت جسم و روان خواهد بود .
- وضو
شک نیست که وضو داراى دو فایده روشن است:
فایده بهداشتى
فایده اخلاقى و معنوى،
از نظر بهداشتى شستن صورت و دستها آن هم پنج بار و یا لا اقل سه بار در شبانهروز، اثر قابل ملاحظهاى در نظافت بدن دارد، مسح کردن بر سر و پشت پاها که شرط آن رسیدن آب به موها یا پوست تن است، سبب مىشود که این اعضا را نیز پاکیزه بداریم، تماس آب با پوست بدن اثر خاصى در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد.
و از نظر اخلاقى و معنوى چون با قصد قربت و براى خدا انجام مىشود اثر تربیتى دارد مخصوصا چون مفهوم کنایى آن این است که از فرق تا قدم در راه اطاعت تو گام بر مىدارم مؤید این فلسفه اخلاقى و معنوى است.
در روایتى از امام على بن موسى الرضا ع میخوانیم:
إِنَّمَا أُمِرَ بِالْوُضُوءِ وَ بُدِئَ بِهِ لِأَنْ یَکُونَ الْعَبْدُ طَاهِراً إِذَا قَامَ بَیْنَ یَدَیِ الْجَبَّارِ عِنْدَ مُنَاجَاتِهِ إِیَّاهُ مُطِیعاً لَهُ فِیمَا أَمَرَهُ نَقِیّاً مِنَ الْأَدْنَاسِ وَ النَّجَاسَهِ مَعَ مَا فِیهِ مِنْ ذَهَابِ الْکَسَلِ وَ طَرْدِ النُّعَاسِ وَ تَزْکِیَهِ الْفُؤَادِ لِلْقِیَامِ بَیْنَ یَدَیِ الْجَبَّار
:” براى این دستور وضو داده شده و آغاز عبادت با آن است که بندگان هنگامى که در پیشگاه خدا مىایستند و با او مناجات مىکنند پاک باشند، و دستورات او را بکار بندند، از آلودگیها و نجاستها بر کنار شوند، علاوه بر این وضو سبب مىشود که آثار خواب و کسالت از انسان برچیده شود و قلب براى قیام در پیشگاه خدا نور و صفا یابد”
- تاثیرشستشوی دهان در وضو
- مسواک زدن در هنگام وضو
- تاثیراستنشاق
الف. استنشاق از استفراغات بدن است
ب.دفع عفونت ها
به علت پراکنده بودن عوامل عفونی متعدد در محیط اطراف و هوای تنفسی انسان ، و با توجه به این که استنشاق میکروب از طریق بینی روش عمده انتقال این عفونتهاست ، بیماریهای عفونی تنفس ، بوفور بوقوع می پیوندد. این مشکلات بویژه در فصل سرما که تجمع افراد در محیطهای بسته افزایش می یابد و ویروس ها و باکتری ها امکان رشد و بیماریزایی زیادتری پیدا می کنند بیشتر می شود و به همین علت است که در فصل سرما شایعترین علت مراجعه اطفال و بزرگسالان به مطب و کلینیک های عمومی ، بیماری common cold ( سرماخوردگی ) و عوارض متعدد ناشی از آن است و همانطور که اشاره شد ، عمده این درگیری ها ، ناشی از انتقال عامل بیماریزا از طریق بینی است .
اما از جمله مواردی که در حین وضو ، مورد توصیه موکد قرار گرفته است . سه مرتبه ، چشیدن و استنشاق پاک است و حتی شستن قسمتی از درون بینی حین وضو ، توسط برخی از علمای شیعه واجب اعلام شده است
با توجه به آن که اولین سد دفاعی بدن در مقابل عفونتهای تنفسی موهای ریزی هستند که در مخاط بینی تعبیه شده اند ، عوامل عفونی متعددی از جمله بسیاری از ویروس ها و باکتری ها و حتی عامل بیماری سل در این موها متوقف می شوند و جلوی حرکت آنها به قسمتهای دیگر دستگاه تنفس گرفته می شود .
بر این اساس چنانچه مسلمین در مقدمات نماز و حین وضو دستور اسلامی استنشاق را اجرا نمایند ، همه روزه چند نوبت میکروبهای مجرایی تنفس را زدوده و مجرای تنفسی خود را تمیز و پاکیزه می نمایند و بدین ترتیب از بروز بیماریهای متعدد تنفسی در امان خواهند بود .
خلاصه آنکه استنشاق نمازگزار را از مبتلا شدن به امراضی چون :
- سل
- آسم
- امراض ریوی
- زکام و…
مصون داشته و تعادل عصبی حالت نشاط، تعادل و فرح در نهاد آدمی ایجاد می نماید.
- اعضای وضو راخشک نکنیم
در احادیث آمده که بعد از وضو، بدن را با چیزی خشک نکنیم وبگذاریم خودش خشک شود. دلیل آن اینست که بدن در برابر سرمائی که حس می کند، خود به خود درجه حرارت آن بالا می رود تا بدن را خشک کند، که همین تحریکات حرارتی باعث باز شدن منافذ زیرپوست می شود و اکسیژن بیشتری به بافتهای پوست و مقداری هم عظلات زیر پوست می رسد و باعث نیرو و نشاط می گردد.
- غسل
- فلسفه شستن تمام بدن
بعضى مىپرسند: چرا اسلام دستور مىدهد که به هنگام جنب شدن تمام بدن را بشویند در حالى که فقط عضو معینى آلوده مىشود، و آیا میان بول کردن و خارج شدن منى تفاوتى هست که در یکى فقط محل را باید شست و در دیگرى تمام بدن را؟
این سؤال یک پاسخ اجمالى دارد و یک پاسخ مشروح:
پاسخ اجمالى آن این است که خارج شدن منى از انسان، یک عمل موضعى نیست (مانند بول و سایر زوائد) بدلیل اینکه اثر آن در تمام بدن آشکار مىگردد، و تمام سلولهاى تن بدنبال خروج آن در یک حالت سستى مخصوص فرو مىروند و این خود نشانه تاثیر آن روى تمام اجزاء بدن است توضیح اینکه:
طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتى وجود دارد که تمام فعالیتهاى بدن را کنترل میکنند” اعصاب سمپاتیک” و” اعصاب پاراسمپاتیک” این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاهها و جهازات داخلى و خارجى گستردهاند، وظیفه اعصاب سمپاتیک” تند کردن” و به فعالیت واداشتن دستگاههاى مختلف بدن است، و وظیفه اعصاب” پاراسمپاتیک”” کند کردن” فعالیت آنهاست، در واقع یکى نقش” گاز” اتومبیل و دیگرى نقش” ترمز” را دارد، و از تعادل فعالیت این دو دسته اعصاب نباتى، دستگاههاى بدن بطور متعادل کار میکند.
گاهى جریانهایى در بدن رخ میدهد که این تعادل را بهم میزند، از جمله این جریانها مسئله” ارگاسم” (اوج لذت جنسى) است که معمولا مقارن خروج منى صورت میگیرد.
در این موقع سلسله اعصاب پاراسمپاتیک (اعصاب ترمز کننده) بر اعصاب سمپاتیک (اعصاب محرک) پیشى میگیرد و تعادل به شکل منفى بهم میخورد.
این موضوع نیز ثابت شده است که از جمله امورى که میتواند اعصاب سمپاتیک را بکار وادارد و تعادل از دست رفته را تامین کند تماس آب با بدن است و از آن جا که تاثیر” ارگاسم” روى تمام اعضاى بدن بطور محسوس دیده میشود و تعادل این دو دسته اعصاب در سراسر بدن بهم میخورد دستور داده شده است که پس از آمیزش جنسى، یا خروج منى، تمام بدن با آب شسته شود و در پرتو اثر حیات بخش آن تعادل کامل در میان این دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد
در خبرى از امام على بن موسى الرضا ع نقل شده که فرمود:
ان الجنابه خارجه من کل جسده فلذلک وجب علیه تطهیر جسده کله
:” جنابت از تمام بدن بیرون مىآید و لذا باید تمام بدن را شست”
- خوردن در حال جنابت نکوهیده شمرده است و باعث امراض زیادی از جمله پیسی و.. می شود
نکته :
همه می دانیم غسل به خودی خود واجب نیست وجوبش بخاطر نماز است .
مقارنات
- حضور قلب
- یکی از راه های حضور قلب در نماز ترک پرخوری و با شکم پر نماز نخواندن است .براساس آموزهای دینی ما رابطه تنگاتنگ است بین ترک پرخوری و حضور قلب.
( اندرون از طعام خالی دار تا در او نور معرفت بینی)
- زیانها ی پرخوری آنقدر زیاد است که اگر بگوییم پرخوری با همه مریضی ها رابطه دارد سخن گزافی نگفته ایم
پیامبر(ص) فرمود : المِعدَهُ بَیتُ کلِ داءٍ
- در طب سنتی گام اول برای اصلاح بدن ، اصلاح معدی است .
تعقیبات
الف..بیدارماندن بین الطلوعین و تعقیبات نماز صبح
- در روایات آمده است که در بین الطلوعین رزق تقسیم می کنند .دقت داشته باشیم که مراد از رزق فقط رزق مادی نیست
ُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَجُلُوسُ الرَّجُلِ فِی دُبُرِ صَلَاهِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ أَنْفَذُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنْ رُکُوبِ الْبَحْرِ فَقُلْتُ یَکُونُ لِلرَّجُلِ الْحَاجَهُ یَخَافُ فَوْتَهَا فَقَالَ یُدْلِجُ فِیهَا وَ لْیَذْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ فِی تَعْقِیبٍ مَا دَامَ عَلَى وُضُوءٍ
- نخوابیدن در این ساعت باعث بهبود و پیشگیری از برخی مریضی ها می شود از جمله
الف.رفع استرس
ب.بهبود میگرن
ج.تنظیم قند خون (کاهش دیابت)
ه.کاهش اضطراب
و.تنظیم تیروئید
ز.تنظیم بلغم
ح.تقویت حافظه
ط…..
- آثارنماز
- نمازو ترک گناهان
براساس روایات ما قبولی نماز منوط به ترک گناهان است که یکی از آنها شرب خمر است
راجع به شرب خمر و زیانهای جسمی و روحی آن بسیار سخن گفته شده است .
- نماز و آرامش
الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ
الف. آرامش و نشاط مادر همه داروهاست . چرا که علاوه برا پیشگیری از مرض ها باعث درمان و سرعت بخشیدن به روند درمان می شود
ب.هیچ دردو مرضی نیست که ضعف اعصاب ، استرس ، ترس ، اضطراب ، افسردگی ، دلواپسی های پوچ و…در ایجاد یا تشدید آن تاثیر نداشته باشد و درصدی از این عوامل هم ها مربوط به ضعف توکل و ایمان است که با نماز مطلوب قابل جبران است
ج. آگاهی با فلسفه و برکات بلاها، اعتقاد به معاد ، ناظر بودن خداوند و…که در دعاها و نماز ذکر شده است تاثیری شگرفی در صبرو استقامت انسان دارند .
د. ازجمله مریضی هایی که ضعف اعصاب ،استرس و اضطراب و…نقش جدی در آنها دارد
- سردردها( سید حسن ضیایی : تابحال حدود 60 نوع سردرد شناخته شده است )
- مشکلات معده(گوارش)
- تکررادرار
- تپش قلب
- فشارخون
- افت فشار خون
- سیاتیک
و…
یک بررسی آماری در آمریکا پیرامون خودکشی نشان داده است که : 72 درصد خودکشی های موفق به علت بیماری افسردگی ، 13 درصد به علت می بارگی ( الکلیسم ) ، 8 درصد به علت سایر بیماریهای روانی و 7 درصد بدون هیچ زمینه قبلی یا بیماری روانی خاص بوقوع پیوسته اند .
ه. درمان انزوا طلبی(اسکیزوئید.)
برخی روانپزشکان ایرانی “ شخصیت منزوی ” را بعنوان بهترین ترجمه ، به جای “ شخصیت ” اسکیزوئید پیشنهاد کرده اند . چرا که مبتلایان به این اختلال ، عمری را در کناره گیری از اجتماع گذرانده اند و در نظر دیگران آدم هائی مردم گریز ، منزوی و تنها هستند .
مبتلایان به این حالت اکثرا مشاغل انفرادی که حداقل تماس با دیگران را ایجاب می کند ، انتخاب می کنند و حتی برخی کارشبانه را به کار روزانه ترجیح می دهند تا مجبور به مدارا با افراد بیشتری نباشند .
این افراد آرام ، مردم گریز ، درون گرا و غیر اجتماعی هستند و ضمن کناره گیری و عدم دخالت در امور روزمره به دیگران چنان اهمیتی نمی دهند وشاید اگر مختصر ذوق ادبی هم داشته باشند ، با برداشتی سطحی از این بیت مشهور عارفانه ، پیوسته زمزمه می کنند :
دلا خوکن به تنهایی که از تن ها بلا خیزد سعادت آن کسی دارد که از تن ها بپرهیزد
همین وضعیت آنهاست که باعث می شود غیر از بستگان درجه یک ، دوستان نزدیک یا محرم خاصی نداشته باشند و علاوه بر آن هیچ میلی نیز برای ایجاد روابط نزدیک با دیگران در خود احساس نکنند .
روشهای مورد استفاده در روانپزشکی امروز برای درمان این عارضه اعم از روان درمانی ، گروه درمانی و یا حتی دارو درمانی ، به خصوص در شرایط و امکانات کشور ما چندان عملی و مورد استفاده و کاربرد نمی باشند .
اما چنانچه در پیشگیری و یا درمان این اختلال شایع شخصیت ، روش عملی بی نظیری را جویا باشیم ، کلمه درخشان “ نماز ” باز هم راهگشا خواهد بود .
توصیه مؤکد اسلام مبنی بر اقامه نمازهای واجب یومیه به جماعت و علاوه بر آن بانگ روح افزای نماز جمعه در فراخواندن به یک اجتماع شکوهمند و پر شور هفتگی بعنوان سمبل بزرگی از اصالت “ اجتماعی بودن ” و ترک رهبانیت در همه تعالیم اسلامی مطرحند و گویی همه این قبیل تعالیم ، خود به خود نمازگزار را از گوشه نشینی و تنهایی ، به بطن اجتماع می کشاند .
بعلاوه نکته مهم دیگری که در آموزشهای متعالی نماز در زدودن روحیه انزوا و مردم گریزی در انسان ، خودنمایی می کند ، این مطلب است که ضمایر سوره مبارکه “ حمد ” بعنوان ‚ ام الکتاب ” و هسته اصلی نماز و تعالیم اسلامی ، همگی به صورت جمع ادا می شوند (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ )
این که نعبد می گوئیم و نه اعبد و این که نستعین می گوئیم و نه استعین ” ، به عبارت دیگر این که ‚ می پرستیم ” می گوئیم و نه می پرستم و “ کمک می جوئیم ” می گوییم و نه کمک می جویم ، یعنی ضمیر جمع به کار رفته و نه ضمیر متکلم وحده ، به این دلیل است که به ما بیاموزد ، در اسلام ، جمع دربرخی جاها مقدم بر فرد است .. ”
این مطلب ، یعنی وجود ضمایر جمع و تکرار ” ما بودن ” و نه ” من بودن ” در جای جای نماز عمومیت دارد و در اساسی ترین اذکار نماز به چشم می خورد . مثلا در سلام دوم نماز می گوئیم : ( السلام علینا و علی عباد الله الصالحین و یا حتی در معروفترین دعاهای مستحب در قنوت ، دعا می کنیم : (رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النَّار(
به این ترتیب ، نماز نه تنها از ابتلا به اختلال اسکیزوئید پیشگیری می کند ، بلکه توانایی دارد که مبتلایان به این عارضه را برای همیشه از کنج عزلت ، به قلب جامعه بکشاند
- خلاصه آنکه اسلام با دستور به نماز جماعت و حضور در اجتماعات معنوی مانع آن شده است
دریک بررسی اجمالی متوجه شدیم که چقدر از ناامیدی ها ، خودکشی ها ، طلاق ها ، اعتیادها …. مرهون همین انزوا طلبی است .
و.تاثیر نماز بر اختلال شخصیت پارانوئید
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْم..
شاید بد نباشد “ شخصیت پارانوئید “ را به “ شخصیت ظنین ” ترجمه نمائیم . چرا که مبتلایان به این اختلال ، دچار سوء ظن عمیق و عدم اعتماد نسبت به بسیاری از اطرافیان خودمی باشند . این اختلال که به طور شایعی در مردان بیش از زنها دیده می شود معمولا در اوایل جوانی آغاز می گردد و در جامعه ما با عناوین مختلفی مثل بدبین ، متعصب یا دل سیاه ! و .. شناخته می شود.
مبتلایان به این عارضه کارهای اطرافیانشان را برای خود به شدت تحقیر کننده یا تهدید آمیز می دانند و پیوسته نگران نوعی آسیب دیدن یا سوء استفاده از جانب دیگران هستند . این افراد با این که به کرات ، وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان و خویشاوندان خود را مورد ارزیابی و پرسش قرار می دهند ، اما با این وجود باز هم به دوستی و همراهی آنان شک دارند.
مسئله شایع در مورد مبتلایان به این بیماری ، شک و سوء ظن دائمی و بدون دلیلی است که در مورد وفاداری همسران خود به خرج می دهند و پیوسته در جستجوی شواهدی از خیانت همسران خود بر می آیند . بدین ترتیب رفتار آنها پیوسته در اطرافیانشان ترس و تعارض ایجاد می کند و به طور کلی این بیماران در زمینه کار و زندگی با دیگران دچار مشکلات همیشگی هستند و مسائل شغلی و زناشوئی فراوانی برایشان ایجاد می شود . چرا که آنها در بسیاری از مسائل ساده و خوش خیم زندگی ، نشانه هایی از تحقیر یا اهانت می یابند . مثلا “ تصور می کنند که فلان همسایه به قصد آزارشان ظرف زباله را دم در گذاشته است !؟! در مورد درمان این بیماری دانش پزشکی چندان توفیقی نداشته است و چه بسا که این بیماری در تمام طول عمر فرد برطرف نشود ، اما آیین اسلام کثیر الظن بودن را نوعی گناه به حساب می آورد و در واقع مهر تایید بر بیمار بودن این افراد می زند . پس می توان انتظار داشت هر دستور اسلامی از جمله نماز ، که گناه را از انسان دور می کند ، در زدودن بیماری گناه آل ود نیز موثر واقع شود .
همانطور که اشاره کردیم شروع این اختلال در آغاز جوانی می باشد ، یعنی زمانیکه چند سالی از وجوب فریضه نماز گذشته است و انسان نمازگزار سالهاست که در نماز خود “ الحمدلله رب العالمین ” گفته است و خدای را به بزرگی و احاطه کامل بر جهان و جهانیان ستوده است و بدین ترتیب این باور را در وجود خویش ملکه ساخته است که “” جهان را صاحبی است خدا نام ، که برگی بی اذن و اجازت او بر زمین نمی افتد “ و با زمزمه مدام ” ایاک نعبد و ایاک نستعین ” بدین باور قلبی رسیده است که همه کار خود ، همه زندگی خود و همه هستی خودش را فقط به خدایی اینچنین قدرتمند بسپرد و از هیچ اتفاق ناگواری ، نگران نباشد و نیندیشد .
تکرار این باور عمیق ایمانی ، بارها و بارها در طی شبانه روز ، نمازگزار را بدانجا می رساند ، که حتی اگر در اطرافیان خود رفتاری را تهدیدکننده یا تحقیر آمیز بیابد و یا به ظنی در رابطه با همسر یا بستگان خود برسد ، با تکیه بر همان نماز و ایمان ، از سوء ظن گناه آلود بپرهیزد و حساب را با پروردگار منتقم و حضرت کرام الکاتبین اندازد .
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته