مبلغین و مربیان عزیز! بحث اخلاقی با موضوع احترام به والدین با محتوای جامع و کامل در اختیار شما بزرگواران قرار می گیرد.
نام درس: احترام به پدر و مادر
موضوع: اخلاقی ـ اجتماعی
هدف کلی: دانش‌آموزان در این درس با جلوه‌های احترام به پدر و مادر و فواید نیکی به والدین آشنا می‌شوند. همچنین عقوق والدین و اثرهای منفی آن را درک می‌نمایند.
اهداف جزئی: دانش‌آموزان در این درس لازم است موارد زیر را درک کنند.
- لزوم نیکی به پدر و مادر
- جلوه‌های احترام به پدر و مادر
- جایگاه مهم مادر
- آثار منفی نافرمانی پدر و مادر
هدف رفتاری: از دانش‌آموزان انتظار می‌رود که در پایان درس بتوانند با نیکی و احسان به پدر و مادر از نتایج مثبت و فروان آن در دنیا و آخرت بهره‌مند گردند و ضمن پرهیز از نافرمانی آنان از اثرهای منفی آن دوری جویند.
روش‌های مناسب تدریس:
1- توضیحی
2- فعال (پرسش و پاسخ، معمّا، شعر، خاطره و داستان)
رسانه های آموزشی:
1- تخته سیاه و گچ
2- کارت
3- قرآن
شروع بحث احترام به پدر و مادر
* مربی بعد از سلام و احوالپرسی، سؤالات زیر را از دانش‌آموزان می‌پرسد و جواب‌ها را روی تخته زیر هم به صورت زیر می نویسد.
1- دوست و یار وفادار ک ت ا ب
2- نام پیامبر گرامی اسلام م ح م د
3- کسی که چیز تازه‌ای به وجود آورد م ب ت ک ر
4- پایتخت ایران ت ه ر ا ن
5- ایستادگی و پافشاری ا س ت ق ا م ت
6- جانشین پیامبر ا م ا م
7- دستگاه عکاسی د و ر ب ی ن
8- اوّلین فصل سال ب هـ ا ر
9- متملّق چ ا پ ل و س
10- آفریدگار جهان خ د ا
11- محل شهادت امام حسین (ع) ک ر ب ل ا
12- شانه و کتف ـ پشت انسان د و ش
13- ماه پیروزی انقلاب اسلامی ایران ب هـ م ن
14- فرستاده خدا پ ی ا م ب ر
15- خوشحال ش ا د م ا ن
16- به مادر مادر و مادر پدر می‌گویند م ا د ر ب ز ر گ
* مربی بعد از جواب دانش‌آموزان، ستون وسط عمودی که « احترام به پدر و مادر » است را به صورت برجسته نمودن حروف با رسم دو خط عمودی مشخص می‌کند.
بچه‌ها آیا می‌دانید که در قرآن بعد از فرمان به پرستش و اطاعت از خداوند، چه دستوری به ما رسیده است؟ نیکی و احسان به پدر و مادر
شما می توانید با توجه به شعر و نشانی آیه مور نظر را پیدا کنید و با خط زیبا و درشت در دفترتان بنویسید.
بـه خـتم انبیـــا آن روح ایمــان خــدای حّــی دانا داده فرمــان
بکن در حقّ باب و مادر خویش ز روی مهربانی لطف و احسان[1]
این آیه در سوره اسراء آمده است.
«وَ بِالوالِدَینِ اِحْسانَاً»
«مهر پدر و مادر »
گــویــم از مـــهـر پـدر یـا مــادرم هر دو هسـتند رهنمـا و رهـبرم
بــی‌پـدر هرگــز نخـواهـم زندگـی جان فدای خُـلق و خوی مــادرم
آن دو هستند مـونس جان و دلـم مهرشان از جان و از دل می‌خرم
تا که هستید زنده‌اید ای مادر، پدر جـورتـان را می‌کشم از هـر نـظر
دردتـــان را مـی کنم مـن خـود دوا می‌کـنـم جانـم فــدا بـهر شمــا
غلامعلی شعبانی
جلوه‌های احترام به پدر و مادر
* مربی روی تخته به صورت زیر، چگونگی احترام به والدین را توضیح می‌دهد.
– سخن با نرمی و مهربانی – رعایت کامل مراتب ادب و احترام
– خطاب نکردن آنان به اسم کوچک – خوش اخلاقی نسبت به آنان
– نگفتن کلمه‌ای که سبب رنجش آنان شود – اطاعت نمودن از آنان
– پایین آوردن صدا در مقابل آنان – جلوتر از آنان راه نرفتن
– در هنگام عصبانیت ، چیزی نگفتن – قبل از آنان ننشستن
– دعا برای رحمت آنان – بلند شدن در جلوی پای آنان به نشانه احترام
* آیا می‌دانید:
خداوند متعال در قرآن در معرّفی دو نفر از پیامبران، اوّلین صفت آن‌ها را اطاعت و پیروی از والدین معرفی کرده است. قرآن را بگشایید، سوره مریم را بیاورید، آیه 14 و 32 را نگاه کنید. با توضیح من نام آن دو پیامبر را بگویید. [4]
مردی بوده مطیع پدر و مادر و خوش رفتار با ایشان و هرگز نافرمان نبوده است. گفت: خداوندا مرا نسبت به مادرم خوش رفتار و فرمانبردار قرار داده و بدبخت قرار نداده است. [5]
جایگاه مهم مادر
هر چند نیکی و احترام به پدر و مادر لازم و ضروری است، امّا بنابر تصریح در سوره احقاف و لقمان [6] و کلام پیشوایان دین، مادر به جهت زحمت‌های بسیار فراوان در دوران حاملگی، وضع حمل، شیر دادن و … از جایگاه بسیار بالاتری برخوردار است.
حق بزرگ مادر بر فرزند
مردی مادر سالخورده‌اش را به دوش گرفته بود و او را در اطراف کعبه، طواف می‌داد. در حین طواف، پیامبر (ص) را ملاقات کرد. از آن حضرت پرسید: « آیا حق مادرم را ادا کردم؟ » حضرت فرمود: « نه، حتی یک نفس او را جبران نکرده‌ای!»[7]
سفارش نیکی به مادر
شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد و گفت:«یا رسول الله به چه کسی نیکی کنم؟» فرمود: «به مادرت» بار دیگر گفت: «دیگر چه کسی؟ » باز فرمود: «به مادرت» دوباره گفت: « بعد از او؟» باز فرمود: «به مادرت» برای بار چهارم که گفت بعد از مادرم به چه کسی نیکی کنم. پیامبر فرمود: «به پدرت»
پیامبر گرامی اسلامی (ص) فرمود: «دعای مادر زودتر به اجابت می‌رسد.»
او کیست؟
او شتربانی می‌کرد و از اجرت آن مخارج مادر خود را می‌داد. یک روز از مادر خود اجازه خواست تا برای زیارت پیامبر (ص) به مدینه رود. مادرش گفت: «اجازه می‌دهم به شرط آن که بیش از نصف روز در مدینه توقف نکنی.» او قبول کرد و به سوی مدینه حرکت کرد. وقتی به مدینه رسید به خانه پیامبر رفت، امّا پیامبر تشریف نداشت، لذا بعد از یکی دو ساعت توقف بدون آن که پیامبر را ملاقات کند به یمن بازگشت.
وقتی پیامبر خدا (ص) به خانه برگشت، پرسید: «این نور کیست که در این خانه تابیده است؟» گفتند: «شتربانی که به اینجا آمد و بازگشت.» پیامبر فرمود: «آری، او در خانه ما این نور را به هدیه گذاشت و رفت.»
پیامبر اکرم (ص) درباره این شخص فرمود: «نسیم بهشت از جانب یمن و قرن می‌وزد. چه بسیار مشتاقم به دیدارت ای ……….. !»[8]
مادر
تو خوبی
تو زیباترین هدیه آسمانی
بزرگی
چون خورشید تا بنده و مهربانی
تو هستی
چو دریا پُر از موج‌های محبّت
تو مادر
چو لبخند گُل ساده و دلنشینی
قشنگی
برایم تو در زندگی بهترینی
همیشه
تو را دوست دارم همیشه
سرم را
به دامان تو می‌گذارم همیشه
اسدالله شعبانی
نتیجه دعای پدر
در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، خاطرات بسیار زیبایی از رزمندگان دلیر جبهه‌ها وجود دارد که در این جا به یکی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
رزمنده‌ای مخلص می‌گفت: در رزمگاه بودم، خمپاره دشمن کنارم افتاد و منفجر شد. ترکش های آن به پیکرم، به خصوص به صورتم اصابت کرد و آن را پاره پاره کرد. بیهوش شدم. پس از حدود هفت روز به هوش آمده، خود را در بیمارستان روی تخت دیدم. دکترهای متخصص پس از مدّتی معالجه، در مورد جرّاحی پلاستیک صورتم به من گفتند که باید به خارج اعزام شوم.
در اوّلین فرصت به خارج از کشور برای معالجه اعزام شدم، امّا آنچه مایه تعجب دکترها شده بود، این که همه صورتم آسیب دیده بود به جز دو چشمم که با آن همه ظرافت هیچ گونه صدمه‌ای ندیده بود. آن‌ها علّتش را نمی‌دانستند، ولی خودم می‌دانستم و آن این که پدرم کور بود و من حدود بیست سال عصاکش او بودم. او گاهی برایم دعا می‌کرد و می‌گفت: «پسرم! امیدوارم کور نشوی.» همین دعا باعث شد که دو چشم من آسیب نبیند و کاملاً سالم بماند. آری، این سلامتی عجیب چشمم، نتیجه دعای پدرم است![9]
فواید نیکی به پدر و مادر
می‌توان جهت بیان فواید نیکی و احسان به پدر و مادر از کارت استفاده نمود.
رضایت خداوند طول عمر افزایش روزی
دوستی پیامبر دوستی امامان مقام والا در قیامت
آثار منفی نافرمانی پدر و مادر
در ادامه مربی به موارد نافرمانی پدر و مادر که به عقوق والدین معروف است اشاره می‌کند:
- نگاه تند به والدین
- ناراحت کردن آنان
- رعایت نکردن حقوق آنان
آن گاه به اثرهای منفی نافرمانی ـ به صورت کارت ـ اشاره کند. در دو کارت، «دنیا» و « آخرت» را بنویسد و برای هر کدام در چند جداگانه پیامدهای مربوط آن را بنویسد.
در دنیا :
1) تهیدستی 2) خشم خدا 3) بی‌توفیقی 4) خواری و ذلت 5) مرگ زود رس
در آخرت:
1) خشم خدا 2) نبخشیدن 3) محروم از بوی بهشت 4) چشیدن عذاب
پرسش و تمرین
- پیامبر اکرم (ص) درباره احترام به پدر و مادر چه فرموده است؟
- چهار مورد از جلوه‌های احترام به پدر و مادر را در گفتار و کردار بنویسید.
- فواید نیکی به پدر و مادر را بنویسید.
- آثار منفی نافرمانی پدر و مادر را بنویسید.
«کار در منزل»
مواردی که در طول یک هفته در کار منزل یا بیرون منزل به پدر و مادر خود کمک می‌کنید، ذکر نمایید. [10]
[1] – احد ده بزرگی : «آیات سبز»، پیام آزادی، (تهران) چ 1، ص 34.
[2] – در گفتار.
[3] – در کردار.
[4] – حضرت یحیی (ع) .
[5] – حضرت عیسی (ع)
[6] – احقاف / 15، لقمان / 14-15.
[7] – محمد محمدی اشتهاردی: «داستانها و پندها»، پیام آزادی، (تهران) چ11، 1370، ج 4، ص 157.
[8] – همان، ج 1، ص 147. جواب: اویس قرن.
[9] – همان، ج 8، ص 140.
[10] – این تمرین مناسبی است جهت مراقبت کودکان و نوجوانان برای احترام به والدین و تشویق آنان که مربی می‌تواند با سلیقه خود برای تشویق دیگران و ترغیب آنان به این امر مهّم، افراد شایسته را با توجه به موارد ذکر شده، تشویق نماید و به آنان جوایز مناسبی اهدا کند.