فصل سوم کتاب ره توشه
احکام
صفحه 102
103
آفتاب تابان
یاریام کن تو ای خدای بزرگ تادلم با تو آشنا گردد قلبم از مهر تو شود لبریز روحم از غیر تو جدا گردد[100]
بچههای خوب و عزیز سلام! آیا خوب و خوش و سرحال هستید؟حالا آنهایی که حال دارند با من همراهی کنند تا برنامه امروز را آغاز کنیم.آنهایی هم که حال ندارند، خوب گوش کنند تا سرحال شوند. آمادهاید؟ برنامه را با چند سؤال شروع میکنیم. ابتدا سه گروه دو نفره از دانشآموزان را انتخاب میکنم. ما 9سؤال داریم که شرکت کنندگان باید به آنها پاسخ بدهند. هر گروه در برابر هر پاسخ صحیح، پنج امتیاز میگیرد. پاسخهای صحیح شما را روی تابلو مینویسم.
گروه شماره 1 پاک نیست پس چیست؟ درود بر شما! پاسخ صحیح، «نجس» است.
گروه شماره 2 به اسراف آب چه میگویند؟ آفرین بر شما! «هدر دادن» که روی تخته مینویسم. البته اسراف کردن وهدر دادن آب حرام است.
[100] مصطفی رحماندوست.
104
گروه شماره 3 قاتل امام حسین(ع) که بود؟ پاسخ صحیح، «یزید» است.
گروه شماره 1 به شکلک درآوردن، برای مسخره دیگران که کار بسیار بدی است، چه میگویند؟ آفرین، پاسخ صحیح «ادا درآوردن» است.
گروه شماره 2 این شعر را میخوانم. خوب گوش کنید و به سؤال پاسخ دهید.
یواش مییاد کنارم، میشینه روی دستم، شاید خیال میکنه، من گل و بوته هستم. وای وای وای چکار کرد، مامان میگه بوست کرد، پس چرا جای بوسش ، این همه میکنه درد.
منظور جای بوس چه کسی است؟ انشاءالله که زنبورهای بد زندگی، نیشتان نزنند. پاسخ صحیح «زنبور» است. گروه شماره 3
به اذیت مردم چه میگویند؟ خوش به حال شما که این صفت بد را ندارید. پاسخ صحیح «مردم آزاری» است. گروه شماره 1
کدام کلمه است که هم جزیی از ایمان است و هم به معنای تمیزی است؟ درود بر شما بچههای تمیز! پاسخ صحیح «نظافت» است. گروه شماره 2
اگر میخواهیم بیشتر بدانیم، باید بیشتر بخوانیم، چه چیز را؟ آفرین بر شما دانشمندان فردا! پاسخ صحیح، «کتاب» است. گروه شماره 3
105
به حرفی که بین دو نفر محرمانه باشد، چه میگویند؟ بارک الله بر شما بچههای رازدار! پاسخ صحیح، «راز» است.
سؤالها تمام شد. برنده گروهی است که زودتر بتواند پیام کلمههای ما را به دست آورد. به دست آوردن پیام هم پنج امتیاز دارد. پیام ما یکی از فروع دین است که با کنار هم قرار دادن حروف کلمهها روی تخته، باید آن را پیدا کنید. راهنمایی میکنم که از هرکلمه فقط یک حرف باید انتخاب شود[101]. درود بر شما که پیام کلمههای ما را پیدا کردید. پیام ما «نهی ازمنکر» بود. حالا از همه عزیزان که در مسابقه شرکت کردند، تشکر میکنم و از آنها میخواهم که بنشینند تا برنامه را ادامه دهیم.
حالا از شما بچههای خوب میخواهم به این خطهایی که میکشم دقت کنید و حدس بزنید چه کار بدی است؟ یکی از کارهای بد است که بعضی از بچهها موقع امتحان انجام میدهند!
[101] برای ایجاد هیجان بیشتر مربی مدت کوتاهی به هر سه گروه مهلت میدهد. اگر شرکت کنندگان نتوانستند پاسخ صحیح را بگویند، از حاضران میپرسد. هر کس پاسخ داد، تشویق میشود. در غیر این صورت مربی از همه بچهها میخواهد که حروف اول کلمهها را کنار هم بگذارند تا به پاسخ صحیح برسند. اگر امتیازها مساوی بود، مربی همه را تشویق کند.
106
یکی از کارهای بد است که بعضیها به جای تلاش کردن برای به دست آوردن روزی، از این راه کسب روزی میکنند.
صفت بسیار بدی است که فرد هم خودش را آزار میدهد، هم دیگران را. بله،
از خدا میخواهیم هیچ کدام از کارهای بد را در وجود ما قرار ندهد. حالا اگر بخواهیم نهی از منکرکنیم، یعنی جلوی کار بد دیگران را بگیریم چه باید کنیم و چطوری این کار را انجام دهیم؟
برای رسیدن به پاسخ به این داستان گوش کنید. یکی از پیامبران خدا، عموی کافری داشت. عمویش بت میساخت و میپرستید و با او مخالف بود. پیامبر خدا همیشه میرفت و عمویش را نصیحت میکرد و از او میخواست که از پرستش بتها دست بردارد، اما عموی این پیامبر که نامش …. بود.
107
بچهها اسمش چه بود؟ بله، آذر بود. او گوشش به این حرفها بدهکار نبود و کار خودش را میکرد.[102]
سریع بگویید نام این پیامبر چه بود؟مرحبا بر شما! بله، حضرت ابراهیم بت شکن حالا بگویید حضرت ابراهیم(ع) چگونه عمویش را نهی از منکر کرد؟
بله، بسیار آرام و دوستانه. شما هم میتوانید خیلی آرام و دوستانه به خواهر، یا برادر، یا دوستتان تذکر بدهید. به طور مثال اگر خواهر، یا برادر شما توی خانه میدود و مزاحم همسایهها است، یا دوست شما خدای ناکرده از شما میخواهد که در امتحان به او تقلب برسانید، نباید با او دعوا کنید، بلکه باید به آرامی او را از کار بد باز بدارید. حالا که بچههای خوب و زرنگی بودید، من یک جدول میکشم که شما باید پیام آن را که چند تا کلمه است، پیدا کنید.
[102] با استفاده از آیات سوره زخرف، آیه 26 تا 28، انعام، آیه 74، توبه، آیه114، مریم، آیه 41 تا 48 و انبیا، آیه 25.
108
حالا یکی از حروف را انتخاب کنید تا با هم شش تا شش تا بشماریم و کلمهها را به دست آوریم[103]. درود بر شما که این کلمهها را به دست آوردید.
چه کسی میداند به این کلمهها چه میگویند؟ اینها چه هستند؟ آفرین، «فروع دین»
حالا چه کسی میتواند در باره این کلمهها توضیح کوتاهی بدهد[104]؟ بله، همان طور که گفتید نماز و روزه از اعمال واجب ما مسلمانان هستند که تمام مردان و زنانی که به سن بلوغ میرسند باید آنها را انجام دهند.
[103] مربی محترم توجه کند که این جدول، «جدول بگرد و پیدا کن» است. بچهها هر کدام از حروف را که انتخاب کردند مینویسیم. سپس حروف را شش تا شش تا میشماریم، اگر شمارشها به آخر جدول رسید واز ابتدای جدول آغاز شد، حروفی را که شمارش میشوند قبل از حرف، یا حروف اولی میگذاریم. به عنوان نمونه اگر حرف آخر«ی» را انتخاب کردند، آن را مینویسیم و حرف بعدی یعنی «ت» را قبل از آن میگذاریم. کلمههای جدول عبارتند از: نماز، روزه، جهاد، زکات، تولی، تبری.
[104] مربی توضیح دانشآموزان را میشنود، سپس آن را تکمیل میکند. چون دانشآموزان در مقطع ابتدایی هستند و هدف فقط آشنایی آنان با فروع دین است، بنابراین مربی محترم توضیحات کوتاه و ساده دانشآموزان را بپذیرد و خودش هم توضیح زیادی ندهد تا موجب سردرگمی و ایجاد شبهه شود.
109
حالا بگویید ببینم ما روزی چند نوبت نماز میخوانیم؟ بله 5 نوبت، صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا. اگر گفتید که روزی چند نوبت روزه میگیریم؟ احسنت بر شما که حواستان جمع است. روزه نوبتی نیست و زمان خاصی دارد. روزه ماه مبارک رمضان بر همه مسلمانان واجب است، اما در بعضی از روزها هم میتوان روزه مستحبی گرفت، مثل روز دوشنبه و روز پنجشنبه.
جهاد هم یکی دیگر از اعمال ما مسلمانان است که بر زنان و مریضها و بچهها واجب نیست. زکات هم یکی دیگر از فروع دین ما است که همیشه همراه خمس میآید. احکام مربوط به اینها را وقتی بزرگتر شدید یاد میگیرید.
چه کسی میداند تولی یعنی چه؟ تولی یعنی دوست داشتن دوستان خدا، یعنی با افراد با ایمان دوستی کنیم و آنها را دوست بداریم.
چه کسی میتواند این جمله را سه بار تکرار کند؟ «دوست داری با دوست من که دوست داره با دوست تو دوست بشه دوست بشی»
حالا چه کسی میداند تبری یعنی چه؟ بله یعنی دشمنی یا دشمنان خدا، یعنی با افرادی که دشمن خدا و اهلبیت هستند، دشمنی کنیم.
بچهها! تا اینجا چند تا از فروع دین را گفتیم، اما فروع دین چند تا است؟ بله، فروع دین 10 تا است. بقیه را هم سریع بگویید تا به سراغ برنامه بعدی برویم.
بله؛ حج هم یکی دیگراز فروع دین است. میدانید چه کسانی باید به حج بروند؟ بله، کسانی که توانایی مالی دارند.
همان طور که گفتید یکی دیگر از فروع دین ما امر به معروف است. امر به معروف، یعنی دیگران را به کارهای خوب راهنمایی کنیم. یکی دیگر از فروع دین نهی از منکر است که در همین برنامه در باره آن توضیح دادیم.
110
حالا ببینیم اگر کسی نهی از منکر نکند، چه اتفاقی میافتد؟ من چند کلمه روی تخته مینویسم شما حدس بزنید چه جملهای است؟
کسی آماده جنگ با خدا نهی از منکر ترک کند که را باشد درود بر شما! کسی که نهی از منکر را ترک کند آماده جنگ با خدا باشد.
این جمله بخشی از روایت امام رضا(ع) است که کامل آن را برای شما مینویسم. امام رضا(ع) چنین فرموده است: «کسی که امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند، آماده جنگ با خدا باشد[105].» یعنی اگر کسی، کار بدی را ببیند و تذکر ندهد در واقع باید منتظر عذاب خدا باشد.
حالا نوبت به اجرای مسابقه رسید. شیوه مسابقه به این صورت است که ما سه قسمت الف، ب و ج داریم[106]. پس از خواندن پاسخها، دانشآموزان شرکت کننده درقسمتهایی که به نظر خودشان صحیح است، میایستند. افرادی که پاسخ درست را تشخیص ندهند، مینشینند و مسابقه با بقیه افراد ادامه پیدا میکند.
حالا من تعدادی از دانشآموزان را انتخاب میکنم تا در این مسابقه شرکت کنند[107]. کدام یک از کارهای زیر روزه را باطل میکند؟
الف) غذا خوردن ب) سحری نخوردن ج) قسم خوردن اگر کسی به خدا، پیامبر(ص) و امامان(ع) دروغ ببندد:
الف)روزهاش باطل است. ب) باید جریمه بدهد. ج) اشکالی ندارد. در کدام یک از روزهای زیر، روزه گرفتن حرام است؟
الف) عید فطر ب) عید قربان ج) هر دو مورد برای گرفتن روزه نیت چه کمی دارد؟
الف) نیت واجب است. ب) نیت واجب نیست. ج) نیست مستحب است. [105] ثواب الاعمال، شیخ صدوق، قم، انتشارات شریف رضی،ص256.
[106] مربی با توجه به فضای کلاس سه قسمت را نامگذاری میکند و با دایره، یا هر صورتی که امکان دارد، علامتی میگذارد تا دانشآموزان بتوانند در آن مکانها بایستند. [107] بهتر است این تعداد حدود 15نفر باشد. البته با توجه به شرایط کلاس و نیز تعداد دانشآموزان قابل تغییر است.
111
مسافر در کدام یک از محل زیر میتواند نمازش را کامل بخواند؟
الف) مسجد کوفه،حرم سید الشهدا ب) مسجد پیغمبر و مسجدالحرام
ج) هر دومورد الف و ب کدام یک از موارد زیر جزء ارکان نماز است؟
الف) دو سجده ب) قنوت ج) هیچکدام کدام یک از موارد زیر قیام متصل به رکوع است؟
الف) قیام هنگام خواندن حمد ب) قیام بعد از رکوع
ج) قیام بعد از خواندن تشهد نماز غفیله را چه زمانی میخوانند؟
الف) قبل از نماز صبح ب) بعد از نماز صبح ج) بعد از نماز مغرب با تشکر از همه شما که به این سؤالها پاسخ صحیح دادید.
خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار
112
درخت خرما
بچههای خوب سلام! سلامی به گرمی تابستان، به صفای دلتان و پاکی قلبتان، امیدوارم همیشه سبز و خوب و خوش و سرحال باشید. برنامه را با یک قصه آغاز میکنم. اما این قصه، یک قصه معمولی نیست. خوب گوش کنید وکارهای خوب شخصیت قصه ما را به خاطرتان بسپارید. در پایان هر کس که کارهای خوب بیشتری را گفت، تشویق میشود.
113
حسن آقا صبح که از خواب بیدار شد به همه سلام کرد. بعد به حیاط رفت و وضو گرفت. موقع برگشتن، گربهای را روی دیوار دید. سنگی برداشت و به طرف گربه انداخت. گربه با گفتن میو در رفت. سنگ توی سر مرد همسایه خورد. حسن صدای آخ را که شنید با عجله به داخل اتاق رفت و نمازش را خواند. چند دقیقه بعد، مرد همسایه به در خانه آنها آمد. او در حالی که روی سرش دست میکشید، سنگ را به پدر حسن نشان داد و شکایت کرد. بابای حسن او را صدا کرد. حسن چون ترسیده بود میخواست دروغ بگوید، اما یادش آمد که الان نماز خوانده است و یک بچه مسلمان نباید دروغ بگوید. به همین دلیل راستش را گفت. مرد همسایه هم با این که عصبانی بود، اما حسن را بخشید و به او گفت مواظب باشد که دیگر بیاحتیاطی نکند. حسن هم تصمیم گرفت از این به بعد هیچ حیوانی را اذیت نکند.
حالا بگویید چند کار خوب در این داستان وجود داشت[108]؟ درود بر شما که حواستان جمع بود. حالا در این برنامه میخواهیم یک کار خوب دیگر را معرفی کنم. برای این که بفهمیم چه کاری است، چند دایره میکشم تا پس از پُر کردن آنها، نام این کار خداپسندانه را پیدا کنیم.
1 3 5 7 2 4 6
[108] کارهای خوب عبارتند از: سلام کردن، وضو گرفتن، نماز خواندن، راستگویی، بخشش، اذیت نکردن حیوانات.
114
حالا دو نفر از دوستان را انتخاب میکنم تا این سؤالها را از آنها بپرسم. هر کس نتوانست پاسخ سؤالی را بدهد، مینشیند تا نفر بعدی جایگزین او شود. برنده کسی است که بتواند به سؤالهای بیشتری پاسخ دهد، حتی اگر وسط مسابقه ببازد[109]. کدام یک از اصول دین است که پنج حرف دارد و حرف اولش الف است؟
درود بر شما، «امامت» پاسخ را در دایره شماره 1 مینویسم. به این شعر خوب گوش کنید که سؤال در آن قرار دارد.
توی این دلم – چند تا غم است – فکر میکنم سیب آدم است – فکر های من نیستند عجیب – غصه میخورم – من برای سیب –
سیب را همه – پوست میکنند – نصف میکنند – گاز میزنند زود میشود – سیبتان تمام – یک نفر نگفت – سیب جان… [110]؟ یک نفر چه نگفت؟ آفرین، پاسخ صحیح «سلام» است که در دایره شماره دو مینویسم.
سلام یکی از نامهای خدا و نشانه ادب است. پیامبر خدا همیشه به همه حتی کودکان سلام میکرد[111]. به فرستاده خداوند چه میگویند؟
احسنت، «رسول» که در دایره شماره سه مینویسم. نجس نیست. پس چیست؟
درود بر شما، «پاک» انشاءالله که همیشه پاک و سالم باشید. کلمه پاک را هم در دایره شماره چهار قرار میدهیم. کدام عمل واجب است که در هیچ شرایطی ترک نمیشود؟
آفرین، انشاءالله که همیشه از نمازگزاران باشید. کلمه «نماز» را در دایره شماره پنج مینویسم. نام یکی از میوههای پاییزی شبیه سیب که دو حرف دارد، چیست؟
درود بر شما! «به» که در دایره شماره هشت مینویسم. چه چیزی در هوای آفتابی مثل یک دوست همراه ما است؟
آفرین بر شما بچههای دانا! «سایه» که در دایره شماره نُه مینویسم. [109] به طور مثال اگر کسی پنج سؤال را پاسخ داد و نشست و نفرات بعد کمتر از او پاسخ دادند، این فرد برنده است.
[110] ناصر کشاورز. [111] شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 3، ص 209.
115
حالا تمام دایرهها پُر شد. من از همه دوستانی که با تلاش خود در این مسابقه شرکت کردند، تشکر میکنم.
از شما میخواهم حرف اول کلمه اول، حرف آخر کلمه دوم، حرف اول کلمه سوم و… را کنار هم بگذارید تا پیام دایرهها که ترجمه آیهای از قرآن کریم است به دست آید. آفرین بر شما، امر کن به…………….
بچهها! به چه کاری دیگران را امر کنیم؟ شما در اول برنامه چند کار خوب گفتید. این هم یکی دیگر از کارهای خداپسندانه است. فکر میکنید چیست[112]؟ من این دایرهها را به هم وصل میکنم تا شما راز آنها را پیدا کنید.
امر کن به نیکی[113] امر به معروف کردن یکی از کارهای خیلی خوب است که لقمان حکیم در نصیحتهایی که به پسرش میکند، به آن سفارش میکند. اگرانسان هم خودش کار خوب بکند و هم از دیگران بخواهد که کارهای خوب بکنند، هم خدا از او راضی میشود و هم بندگان خدا او را دوست دارند. امر به معروف از فروع دین ما است و هر مسلمانی باید آن را انجام دهد. اما چطوری؟
[112] مربی پاسخ دانشآموزان را میشنود. سپس دایرهها را به هم وصل میکند. [113] لقمان، 17.
116
حالا به این داستان خوب گوش کنید تا جواب سؤال را پیدا کنیم.
مردی به نام «سمره» در باغ مرد انصاری درخت خرمایی داشت که خانه آن مرد انصاری هم در آن باغ بود. سمره هر وقت دلش میخواست بدون اجازه وارد باغ میشد و به درختش سرکشی میکرد. مرد انصاری اعتراض میکرد و میگفت: «آخر این طوری که درست نیست، تو بدون اجازه سَرَت را پایین میاندازی و وارد باغ میشوی. شاید افرادخانواده من آمادگی نداشته باشند که مرد نامحرمی وارد باغ شود.» اما سمره توجهی به این حرفها نمیکرد و در جواب میگفت: «این راه مربوط به درخت خودم است. هر وقت هم دلم بخواهد، میآیم و میروم.»
مرد انصاری وقتی که دید اعتراضهایش فایدهای ندارد، نزد رسول خدا(ص) رفت و از سمره شکایت کرد. پیامبر(ص) سمره را احضار کرد و به او گفت: «فلانی از تو شکایت کرده است که بدون اجازه وارد باغش میشوی، از این به بعد با اجازه وارد باغ شو.» سمره در جواب رسول خدا(ص) گفت: «من از راهی که مربوط به درخت خودم است، میروم و از کسی هم اجازه نمیگیرم.» پیامبر(ص) به او گفت: «پس درختت را با درختی که به تو میدهم، عوض کن.»
117
سمره قبول نکرد. پیامبر(ص) : «با دو تا درخت عوض کن» باز هم سمره قبول نکرد. پیامبر تعداد درختان را به ده رساند، اما باز هم سمره قبول نکرد. پیامبر به او فرمود: «درختت را بده تا درختی در بهشت به تو بدهم.» باز هم قبول نکرد. وقتی که پیامبر دید سمره هیچ طوری راضی نمیشود، دستور داد درخت را از ریشه بکنند. سپس به سمره گفت: «حالا درختتت را بردار و ببر هر کجا که دوست داری بکار.»[114]
حالا با توجه به این داستان بگویید چطوری باید امر به معروف کنیم[115]؟ بله رسول خدا(ص) ابتدا با آرامش و احترام به او تذکر داد. حتی با او وارد معامله شد و خیلی با او مدارا کرد، ولی وقتی که دید او هیچ طوری راضی نمیشود با زور با او سخن گفت.
پس ما هم باید یاد بگیریم که اگر خواستیم امر به معروف کنیم، باید با نرمی، ادب و احترام این کار را انجام دهیم. فقط فراموش نکنید ما حق نداریم با زبان زور با کسی حرف بزنیم. فقط حاکم و رهبر حق دارد در صورتی که لازم باشد با زور و قدرت عمل کند. بنابر این ما حق دعوا کردن و کتککاری نداریم. در صورت لزوم این وظیفه مسؤولان است. یادمان باشد اگر کسی هم ما را به معروف و کار خوب راهنمایی کرد بپذیریم و از او تشکر کنیم و مثل سمره لجبازی نکنیم.
حالا ببینیم فایده امر به معروف چیست؟ من یک جمله روی تخته مینویسم که جای بعضی ازکلمههای آن خالی است. شما باید جاهای خالی را با واژههای مناسب پر کنید. گفتنی است که کلمههای این جمله، داخل جدولی است که شما باید آن را پیدا کنید. جمله این است:
«هر کس مردم را به………….. راهنمایی و………… کند، در……………. آنان شریک است.» [114] کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365، ج5، ص292، باب الضرار ح2.
[115] مربی هنگام توضیح دادن کارتها را به تناسب نشان میدهد.
118
حالا هر حرفی را از هر کجای جدول که خواستید انتخاب کنید و دو تا دو تا بشمارید تا کلمههای ما به دست آید. بله، دو تا کلمه «سفارش» و «پاداش» را در جاهای خالی بگذارید و جمله را بخوانید.
هرکس مردم را به …. راهنمایی و سفارش کند، در پاداش آنان شریک است. ولی هنوز جمله ما کامل نشده است. بله خود جدول ما هم یک کلمه است که باید در جای خالی قرار دهیم، یعنی کار خیر. حالا جمله ما کامل شد. همه با هم این جمله را میخوانیم:
«هر کس مردم را به کار خیر راهنمایی و سفارش کند، در پاداش آنان شریک است.» خوب بچهها! این جمله خوب و زیبا را چه کسی گفته است؟ این جمله زیبا، روایتی از حضرت علی(ع) است.
حالا که فهمیدیم این کار چقدر پاداش دارد، از این به بعد هم خودمان کار خیر میکنیم وهم به دوستان و برادران و خواهرانمان سفارش میکنیم که کار خیر انجام دهند. حالا که بچههای خوبی بودید، مسابقهای برگزار میکنیم. شیوه مسابقه به این صورت است که ما سه قسمت الف، ب و ج داریم[116]. پس از خواندن پاسخها، [116] مربی با توجه به فضای کلاس، سه قسمت را نامگذاری میکند و با دایره، یا هر صورتی که ممکن است، مشخص میکند تا دانشآموزان بتوانند در آن مکانها بایستند.
119
دانشآموزان شرکت کننده در قسمتهایی که به نظر خودشان صحیح است، میایستند. افرادی که پاسخ درست را تشخیص ندهند، مینشینند و مسابقه با بقیه افراد ادامه پیدا میکند. حالا من تعدادی از دانشآموزان را انتخاب میکنم[117] تا در این مسابقه شرکت کنند.
کسی که میخواهد امر به معروف کند باید دارای چه شرایطی باشد؟ الف) عاقل باشد ب) بالغ باشد ج) هر دو مورد[118]
با کدام یک از آبهای زیر میتوان وضو گرفت؟ الف) آب جاری ب) آب هندوانه ج) آب نمک
کدام یک از موارد زیر جزء نجاسات است؟ الف) خون ب) آب میوه ج) آب حوض
کدام یک از موارد زیر جز پاک کنندهها است؟ الف) آهن ب) مس ج) آب و آفتاب
خوردن کدام یک از موارد زیر حرام است؟ الف) تربت امام حسین(ع) ب) گوشت خرگوش ج) هیچکدام
در کدام یک از سورههای زیر، آیه دارای سجده واجب وجود دارد؟ الف) سجده و فصلت ب) بقره و آل عمران ج) روم و دخان
کدام یک از موارد زیر جزء واجبات نماز است؟ الف) رکوع ب) صلوات بعد از نماز ج) قنوت
کدام یک از موارد زیر نماز را باطل میکند؟ الف) تبسم و لبخند ب) به این طرف و آن طرف نگاه کردن
ج) هیچکدام با تشکر از همه شما که در این مسابقه شرکت کردید و پاسخ صحیح دادید، در پایان برای سلامتی امام زمان دعا کنیم:
اللهم کن لولیک…… [117] بهتر است این تعداد حدود 15 نفر باشد، البته با توجه به شرایط کلاس و نیز تعداد دانشآموزان قابل تغییر است.
[118] جوابها به ترتیب عبارتند از:1- ج، 2- الف، 3- الف، 4- ج، 5- ب، 6- الف، 7- الف، 8- ب.
120
هدیهآسمانی
اول هر کار به نام خدا
سلام بچهها گلهای سرخ و زیبا وقت اذان رسیده عطر خدا پیچیده
گفته خدای سبحان تو آیههای قرآن هر کی نماز بخونه پاک و عزیز میمونه
بچهها این چه شکلی است[119]؟ بله، این شکل رکوع کردن در نماز است.
آیا میدانید نماز را بهتر است در کجا بخوانیم؟ مسجد [119] مربی یک شکل رکوع روی تخته بکشد و یا یک عکس رکوع کردن را به بچهها نشان دهد.
121
من روی تخته شکل یک مسجد را میکشم.
بچهها مسجد خانه کیست؟ خدا در مسجد سه کار مهم انجام میدهیم که مثل قند شیرین است[120].
حرف «ق» اول چه کاری است؟ احسنت، ق = قرآن خواندن
حالا «ن» نشانه چیست؟ احسنت، ن = نماز خواندن
و بالاخره «د» حرف اول چه کلمهای است؟ بارک الله، د = دعا خواندن
در مسجد نمازهای بسیاری میتوانیم بخوانیم. بهترین نماز را با این اعداد روی تخته مینویسم. [120] مربی حروف ق ن د را روی تخته بنویسد.
122
شما حدس بزنید.
برای فهمیدن پاسخ من، این اعداد را به هم وصل میکنم. میشود؟ بله، نماز جماعت. خدا در قرآن میفرماید: «وارکعوا مع الراکعین[121]؛ یعنی با رکوع کنندگان رکوع کنند.»
نماز جماعت در اسلام اهمیت و فایدههای زیادی دارد[122]. اگر میخواهید فایدههای آن را بدانید، ابتدا حروف کلمه را در مناره سمت راست مینویسم. سپس حروف پراکندهای را یکی یکی مینویسم. شما حدس بزنید چه کلمهای است. آن گاه آن را در مناره سمت چپ جایگزین میکنم. [121] بقره، آیه43.
[122] مربی روی گنبد بنویسد فایدههای نماز جماعت.
123
وحدت و (ا، ق، س، م، ت، ت، ا) «استقامت» نماز جماعت موجب وحدت و استقامت بیشتر میشود. یکی از اسرای جنگ تحمیلی میگفت که ما در حال خواندن نماز جماعت بودیم که عراقیها وارد آسایشگاه شدند تا بچهها را برای گرفتن آمار به خط کنند. آنها وقتی با این صحنه مواجه شدند با کابل شروع به زدن ما -25نفر- کردند تا نماز جماعتمان را قطع کنیم و به صف آمار بپیوندیم. عراقیها فریاد میزدند: «یاالله، زود باشید» و کابل را بر تنمان به شدت میکوبیدند، ولی با این حال هیچ کس نماز خود را ترک نکرد[123].
[123] نماز در اسارت، انتشارات ستاد نماز، چ9، روایت مقدس، ص 200.
124
دوستان (ش، ی، ب، ت، ر) «بیشتر» بچهها به این خاطره توجه کنید. با احمد که دوست و هم کلاسیام بود در حیاط مدرسه در حال قدم زدن بودم که دیدم احمد با بچههای کلاسهای دیگر احوالپرسی میکند. به احمد گفتم: «با آنها در کجا آشنا شدی؟»
اوگفت: «در نماز جماعت مدرسه»، بله، نماز جماعت موجب میشود دوستان مؤمن بیشتری پیدا کنیم. دوری از (ش، ا، ط، ی، ن) «شیطان»
بچهها! شیطان به سختی میتواند اهل مسجد و نماز جماعت را گول بزند. او تلاش میکند آنها را از نماز جماعت دور کند و بعد شکار کند. اگر ما اهل نماز جماعت باشیم دیرتر گول میخوریم. حالا شعری را برایتان میخوانم که در آن شیطان، ما را به کارهایی دعوت میکند. شما چهار مرتبه مخالف دعوت شیطان را تکرار کنید، آمادهاید؟
شیطان میگه نماز نخوان بخوان، بخوان، بخوان، بخوان شیطان میگه قرآن نخوان بخوان، بخوان، بخوان، بخوان
شیطان میگه دعوا بکن نکن، نکن، نکن، نکن
125
شیطان میگه دروغ بگو نگو، نگو، نگو، نگو شیطان میگه درس نخوان بخوان، بخوان، بخوان، بخوان
شیطان میگه حرف زشت بزن نزن، نزن، نزن، نزن شیطان میگه اذیت بکن نکن، نکن، نکن، نکن
شیطان میگه مسجد نرو برو، برو، برو، برو نظم و (ت، ت، ر، ب، ی) «ترتیب»
معلمی به دانشآموزان گفت در باره فایدههای نماز جماعت یک انشا بنویسید. سمیه به مادرش گفت که چه چیزی بنویسم؟ مادرش جواب داد: «امشب با هم به مسجد میرویم تا متوجه فایدههای نماز جماعت بشوی»، بعد از اذان به مسجد رفتند. سمیه دید همه در صفهای منظم ایستادهاند و یک روحانی جلوی آنها ایستاده است و همه با هم در حال خواندن نماز میباشند. سمیه در انشای خود نوشت که ما در نماز جماعت یاد میگیریم به موقع نماز بخوانیم و به طور منظم در صفهای نماز بایستیم. توجه به (د، خ، ا) «خدا»
126
یک سؤال: بچهها! آیا نشستن در مسجد را بیشتر دوست دارید، یا نشستن در بهشت را؟ امام علی(ع) فرمود: «نشستن در مسجد را بیشتر از نشستن در بهشت دوست دارم، چون نشستن در بهشت موجب خوشنودی بنده میشود، ولی نشستن در مسجد موجب خوشنودی خداوند میشود[124].»
بچهها! زمانی که ما به سمت مسجد قدم برمیداریم، هر قدم مثل صدقه دادن است و در مسجد باید توجهمان به خدا باشد و صدایمان را بلند[125] (نکنیم)، اذیت (نکنیم)، حرف زشت (نزنیم)، کار بیهوده (نکنیم)، مؤدب (باشیم)، وضو (بگیریم)، قرآن (بخوانیم)، نماز(بخوانیم)، دعوا (نکنیم)، بدو بدو (نکنیم)، مرتب (باشیم)، منظم (باشیم). خوب بچهها! تا حالا چند تا فایده را گفتیم؟ 5 تا
ثواب (ش، ر، ب، ت، ی) «بیشتر» خدا در قرآن میفرماید که اگر کسی یک کار خوب کند، 10برابر پاداش میگیرد[126]، ولی در نماز جماعت ثوابش خیلی بیشتر است. اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، ثواب آن مساوی 150 نماز است. اگر دو نفر اقتدا کنند، ثوابش مساوی 600 نماز میشود. اگر از ده نفر بیشتر به امام جماعت اقتدا کنند، اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و جن و انس و فرشتگان الهی نویسنده شوند، نمیتوانند ثواب یک رکعت آن را نمیتوانند بنویسند[127].
بچهها! آمادهاید یک مژده به شما بدهم؟ پنج نفر بیایند تا مژده مشخص شود. من به هر نفر یک کارت میدهم که در آن کلمهای نوشته شده است. هر کس جای خود را پیدا کند تا مژده مشخص شود[128]. [124] سید عبدالحسین رضایی، ارشاد القلوب، ج1، ترجمه رضایی، تهران، نشر اسلامیه، 1377، ص20.
[125] مربی از بچهها بخواهد آنها جواب بدهند. [126] سوره انعام، آیه 160، من جاء بالحسنه فله عشر امثالها.
[127] بنیهاشمی، خمینی، توضیحالمسایل مراجع، قم، انتشارات اسلامی، 1371، ج1، ص 795، مسأله 1400. [128] مربی روی پنج کارت این کلمهها را با خط درشت بنویسد. جماعت، پاداش، آسمانی، است، نماز. مربی بعد از مشخص شدن حدیث، آن را داخل مسجد بنویسد. بحار، ج85، ص4.
127
بله، روزی جبرییل به پیامبر اسلام(ص) نازل شد و گفت: «هدیه آسمانی آوردهام.» حضرت پرسید که آن چیست؟ جبرییل گفت: «نماز جماعت» بله، نماز جماعت هدیه خداوند به مسلمانان است.
آمادهاید با هم شعری بخوانیم. بعد از هر مصرع همه با هم بلند بگویید: الله نماز جماعت چه دل نشینه الله موجب اتحاد مسلمینه الله
نماز اول وقت و جماعت الله از صفات تمام مؤمنینه الله به صفای جماعت رو بیارید الله مکن غفلت که شیطان در کمینه الله
چه خوبه نماز رو با هم بخونیم الله با نماز همیشه شاد و خندونیم الله بچهها! فرق نماز جماعت با نماز فرادا در این کارتها نوشته شده است. دقت کنید تا تشخیص دهید[129].
ی ن ت (نیت) بله، در نیت باید قصد کنیم به امام جماعت اقتدا کنیم. و ی پ ر ی (پیروی) باید بعد از امام جماعت، نمازمان را بخوانیم؛ نه جلوتر از او .
ت ق ر ا ئـ (قرائت) زمانی که امام جماعت حمد و سوره میخواند، ما چیزی نخوانیم. بچهها، آماده باشید در مسابقه شرکت کنید. در این مسابقه ده نفر شرکت میکنند. ما سه قسمت را در نظر میگیریم به نام الف، ب و ج که در هر سؤال سه پاسخ خوانده میشود. شما وقت دارید تا شماره پنج که بچهها میشمارند در جای صحیح بایستید. هر کس در مکان اشتباه بایستد از مسابقه خارج میشود.
سؤال از من و پاسخ از شما: کدام نماز است که باید به جماعت خوانده شود؟
الف) یومیه ب) جمعه ج) نماز عید فطر کدام نماز است که نمیتوان آن را به جماعت خواند؟
الف) آیات ب) عید فطر ج) مستحبی [129] مربی روی کارت حروف پراکنده هر کلمه را بنویسد وکلمه کامل را پشت کارت بنویسد.
128
حکم نماز جماعتی که پدر و مادر امر به شرکت در آن کنند، چیست؟
الف) واجب است ب) مستحب است ج) بهتر است آیا دو نفر میتوانند با هم نماز جماعت بخوانند؟
الف) بله ب) خیر ج) باید پنج نفر باشند در کجای نماز میتوان فارسی دعا کرد؟
الف) سجده ب) قنوت ج) گزینه الف و ج صحیح است نماز فرادا در اول وقت خوانده شود بهتر است، یا جماعتی که دیرتر خوانده شود؟
الف) جماعت با تأخیر ب) فرادا در اول وقت ج) هیچکدام ضمن تشکر از همه کسانی که در مسابقه شرکت کردند. حالا بچههای برنده را تشویق میکنیم.
خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار
129
130
نشانهها
خدایا، خدایا، تو خوبی، تو خوبی خدایا، جهان را تو خوب آفریدی بدی نیست در نَفس هستی، خدایا زمین و زمان را تو خوب آفریدی
بچهها سلام! حالتان خوب است؟ اگر خوب و سرحال و سلامتید، همه با هم برای سلامتی آقا امام زمان (عج) صلوات بفرستید: «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد» حالا به این تصاویر نگاه کنید و بگویید چیست[130]؟
احسنت، راستی بچهها آیا تا به حال مشاهده کردید که گاهی این دو میگیرند؟ به خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی در اصطلاح علمی چه میگویند؟
[130] مربی میتواند تصویر ماه و خورشید را روی تخته سیاه و یا به وسیله کارت طراحی شده به دانشآموزان نشان دهد.
131
من برای رسیدن شما به جواب، حرف بیست و پنجم و حرف نهم از حروف الفبای فارسی را با کمک شما روی تخته مینویسم. حالا اگر گفتید حرف بیست و پنجم چیست؟ بله، «ک» حرف نهم چیست؟ آفرین، « خ » پس تند و سریع بگویید اگر حرف ک را به اول کلمه سوف و حرف خ را باز به اول کلمه سوف اضافه کنیم چه کلمههایی به دست میآید؟
راستی بچهها! اگر گفتید چه واقعه طبیعی است که دارای پنج حرف است که دو تا از حروفش «ز» و دو تای دیگر «ل» و حرف آخرش «ـه» است؟ آفرین بر شما! زلزله
132
بچههای عزیز! من چند سؤال میپرسم. شما با دقت جواب دهید. سپس تند و سریع بگویید اگر حرف اول و آخر این جوابها را کنار هم بگذاریم، چه چیزی درست میشود؟
سؤالها: به باد آرام صبحگاهی چه میگویند؟ نسیم
یکی از رشته کوههای معروف ایران را نام ببرید؟ البرز رنگ آسمان چیست؟ آبی
به چیزی که برای مدتی نزد کسی بماند چه میگویند؟ امانت بله احسنت! نماز آیات
بچههای عزیز! وقتی خورشید، یا ماه بگیرد و یا زلزلهای رخ دهد، وظیفه داریم نماز آیات بخوانیم. راستی عزیزان من! در این باره امام ششم ما شیعیان، یعنی امام صادق(ع) سخنی زیبا دارند که من متن سخن امام(ع) را روی تخته برای شما مینویسم، اما چهار کلمه آن را جایش خالی میگذارم و در گوشهای از تخته آن چهار کلمه 1- نماز، 2- قیامت، 3- دیدید، 4- مسجدها را مینویسم. شما بعد از دیدن این چهار کلمه و دقت در متن، کلمهها را در جای خالی قرار دهید. هر کس زودتر به آن کلمهها پی ببرد و درست در جای خود قرار دهد، تشویق میشود.
امام صادق(ع) میفرماید: « زلزله و ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی از نشانههای ……………… است. هر گاه یکی از اینها را………… به یاد برپایی قیامت بیفتید و به ……….. پناه ببرید و………………. بخوانید[131]. [131] شیخ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسایل الشیعه، مکتبه الاسلامیه ، تهران، 1398، ج5، ص145، ح9930. جوابها به ترتیب عبارتند از: قیامت، دیدید، مسجدها، نماز.
133
خُب بچههای خوب و با هوش! اگر گفتید نماز آیات چند رکعت است؟
آفرین، دو رکعت خُب، حالا از شما بچههای خوب و با دقت میخواهم به این خاطره با توجه گوش فرا دهید.
روز جمعه بود. احمد و خواهرش، الهام هر دو صبح قبل از طلوع آفتاب با زنگ ساعت کوچک اتاقشان برای خواندن، اگر گفتید برای خواندن چه چیزی؟ آفرین، نماز صبح بیدار شدند و به جهت هیجانی که داشتند، بعد از نماز صبح دیگر نخوابیدند. لابد میپرسید که احمد و الهام چه هیجانی داشتند که لذت خواب صبحگاهی را، آنهم خواب صبح روز تعطیل را کنار گذاشتند و دیگر نخوابیدند. الآن برایتان میگویم. چون آنها از طریق پدر و مادرشان و همچنین صدا و سیما شنیده بودند که پدیده کسوف، یا همان خورشیدگرفتگی روز جمعه رخ خواهد داد و در همه شهرهای ایران اسلامی این اتفاق قابل دیدن میباشد.
قرار بود خورشید گرفتگی حدود دو ساعت طول بکشد. برای همین احمد و الهام هر دو از پدرشان از قبل خواسته بودند تا وسیلهای را برای آنان تهیه کند. بچهها! به نظر شما آنان چه وسیلهای را لازم داشتند که از پدرشان خواسته بودند تا آن را تهیه نماید؟ آفرین بر شما دانشآموزان با دقت! آنها از پدر خود خواسته بودند تا عینک مربوط به دیدن این واقعه را برایشان تهیه کند.
134
پدرشان هم برای این که به چشم بچهها آسیب نخورد و آنها بتوانند این پدیده را به راحتی مشاهده کنند، برایشان عینک مخصوص تهیه کرده بود.صبح روز جمعه، بچهها عینک را گرفتند و تند تند به عقربههای ساعت نگاه کردند، چون قرار بود بر طبق گفته متخصصان، این خورشید گرفتگی از ساعت 30/10 صبح آغاز شود و تا ساعت 30/12 طول بکشد.
احمد و الهام برای این که لحظهای را از دست ندهند، سریع رفتند. بچههای عزیز! به نظر شما احمد و الهام سریع کجا رفتند؟
آفرین، آنها سریع به پشت بام منزلشان رفتندتا بهتر بتوانند این رخداد الهی را مشاهده کنند. حدود نیم ساعتی از کسوف میگذشت و احمد و الهام به اتفاق پدرشان سرگرم تماشای یکی از قدرتهای خداوند در پهنه آسمان بودند که ناگهان صدای مادرشان بلند شد که یادتان نرود… . راستی دانشآموزان خوب و باهوش! به نظر شما مادر احمد و الهام چه چیزی را به آنها یادآوری میکرد تا یادشان نرود؟
135
بله، احسنت به هوش شما! مادرشان میگفت، خواندن نماز آیات یادتان نرود.
الهام به پدرش گفت: «راستی بابا! باید نماز بخوانیم؟» پدرش همانطور که سرش با آن عینک مخصوص بالا بود و نظارهگر این رخداد الهی بود، سری تکان داد وگفت: «بله دخترم! باید دو رکعت نماز آیات بخوانیم.» احمد گفت: «بابا! من تا به حال نماز آیات نخواندهام. آیا میشود نحوه خواندن آن را بگویید؟» پدرش گفت: «پس بیایید زودتر پایین برویم، تا گرفتگی خورشید باز نشده است، هم نحوه خواندن نماز آیات را بگویم و هم نماز را با هم به جماعت بخوانیم.» احمد گفت: «آیا میشود نماز آیات را به جماعت خواند؟» پدرش گفت: «بله پسرم! مستحب است نماز آیات به جماعت خوانده شود، اما به شرطی که به جز حمد و سورهها، بقیه ذکرها و اعمال نماز را خود شما بگویید و انجام دهید[132].»
الهام گفت: «بابا تا چه زمانی وقت داریم نماز آیات را بخوانیم؟» پدرش گفت: «چه خوب شد پرسیدی. بچهها! وقت ادای نماز کسوف و خسوف از آغاز گرفتگی آنان است تا قبل از زمان شروع به باز شدنشان که در این زمان نیت ادا میکنیم[133]. که اگر فردی در این فاصله نماز آیات را نخوانده باشد و ماه و خورشید به طور کامل باز شوند، باید به نیت قضا آن را به جا آورد[134].»
احمد و الهام رفتند تا وضو بگیرند تا به اتفاق پدر و مادرشان نماز آیات را به جماعت بخوانند. همین که احمد و الهام وضو گرفتند وآمدند تا سجاده خود را پهن کنند، پدرشان گفت: «همان طور که گفتم نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت دارای پنج رکوع میباشد که در جمع ده رکوع در دو رکعت میشود. نماز آیات را به دو صورت میتوان خواند، که بعد از نیت و تکبیرهالاحرام، یا همان الله اکبر گفتن و یا قبل از هر رکوع، حمد و سورهای را به صورت کامل میخوانیم و یا سورهای را پنج قسمت کرده و قسمت اول آن را قبل از رکوع اول و بعد از حمد میخوانیم و به رکوع میرویم. سپس از رکوع برخاسته و بدون خواندن حمد، قسمت دوم آن سوره را میخوانیم و [132] روح الله الموسوی الخمینی، تحریر الوسیله، ج 1، سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات دارالعلم، ص304، م12.
[133] روح الله الموسوی الخمینی(ره)، رساله توضیح المسایل، نشر روح، قم، ص 218، م1495. [134] همان، ص 218، م 1496.
136
دوباره به رکوع میرویم. پس از رکوع، دوباره میایستیم و قسمت سوم آن سوره را میخوانیم و باز به رکوع میرویم. سپس میایستیم. همچنان این عمل را ادامه میدهیم تا رکوع پنجم. پس از رکوع پنجم ابتدا میایستیم سپس به سجده میرویم. بعد از انجام سجده دوم بلند میشویم و رکعت دوم را مانند رکعت اول انجام میدهیم.»
احمد و الهام که با دقت به توضیحات پدرشان گوش میکردند، گفتند: «پدرجان! آیا میشود نحوه قسمت کردن یک سوره را برایمان مثال بزنید؟» پدر لبخندی زد و گفت: «من با تقسیم کردن سوره اخلاص، یا همان توحید به پنج قسمت چگونگی نماز آیات را برایتان توضیح میدهم.»
او گفت بعد از نیت و گفتن تکبیرهالاحرام و خواندن سوره حمد و بعد فقط با گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» به رکوع میرویم. بعد ایستاده و فقط «قل هو الله احد» را میگوییم و به رکوع میرویم. بعد ایستاده و فقط «الله الصمد» را گفته و به رکوع میرویم. سپس میایستیم و «لم یلد ولم یولد» را میگوییم. و به رکوع میرویم. آن گاه ایستاده و «ولم یکن له کفواً احد» را میگوییم و به رکوع میرویم. بعد از رکوع ایستاده و دو سجده را به جا میآوریم. سپس برای رکعت دوم برمیخیزیم و رکعت دوم را نیز مانند رکعت اول به جا میآوریم. سپس با خواندن تشهد و سلام، نماز را به پایان میرسانیم[135]. احمد و الهام بعد از توضیحات پدرشان، به نماز ایستادند تا قبل از باز شدن خورشید، نماز آیات را خوانده باشند.
آن روز جزء خاطرات فراموش نشدنی آنها بود. برای همین هردوی آنان در دفتر خاطرات خود این روز فراموش نشدنی را با تمام جزئیات آن یادداشت کردند تا هرگز فراموش نکنند[136]. [135] سید روح الله الموسوی الخمینی(ره): پیشین، ص 220، م 1507 و 1508.
[136] مربی میتواند بعد از بیان خاطره، برای بهتر آشنا شدن دانشآموزان نسبت به نماز آیات، یک یا چند نفر از آنان را برای اجرای عملی آن، دعوت کند و به بهترین اجرا کننده امتیاز و یا جایزه بدهد.
137
آیا آماده هستید بعد از شنیدن این خاطره زیبا، یک مسابقه جالب و با نشاط برگزار کنیم؟ به دو گروه احتیاج داریم که از هر گروه سه سؤال به صورت تستی، یا همان گزینهای پرسیده میشود. هر گروهی که زودتر به سؤالها جواب صحیح و درست دهد و امتیاز بیشتری بگیرد آن گروه برنده مسابقه ما خواهد بود.
سؤالهای گروه اول: در وضو، شستن صورت و دستها، مرتبه اول چگونه است؟
الف) جایز است ب)حرام است ج) واجب است. در مسح سر و پاها، اگر دست را نگهدارد و سر یا پا را به آن بکشد، وضویش چگونه است؟
الف) صحیح است ب) باطل است ج) اشکال ندارد اگر برای مسح، رطوبتی در کف دست نمانده باشد، چه باید کرد؟
الف) میتواند دست را با آب خارج، تر کند. ب) باید از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد
ج) هر دو سؤالهای گروه دوم:
اگر به واسطه سرمای شدید، یا ترس از دزد و درنده نتواند کفش و یا جوراب را بیرون آورد، مسح کردن بر روی آنها حکمش چیست؟ الف) اشکال ندارد ب) اشکال دارد ج) هیچکدام
اگر روی پا نجس باشد و نتواند برای مسح، آن را آب بکشد، چه باید بکند؟ الف) باید تیمم بکند ب) هم تیمم کند و هم وضو بگیرد ج) باید وضو بگیرد
کسی که شک دارد وضو گرفته یا نه، چه باید بکند؟ الف)باید وضو بگیرد ب) اگر وضو بگیرد بهتر است ج) لازم نیست وضو بگیرد[137]
[137] روح الله الموسوی الخمینی(ره): رسالهتوضیح المسائل، نشر روح، قم، 1380، چ1. جوابهای گروه اول به ترتیب: ج، ب، ب.
جوابهای گروه دوم به ترتیب: الف، الف، الف.
137
خُب، بچههای خوب! در پایان با هم، دعای همیشگی را که برای سلامتی و تعجیل در ظهور آقا و مولایمان، امام عصر(عج) میخوانیم و با هم یک صدا زمزمه کنیم: اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن
صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه الساعه و فی کل ساعه ولیاً و حافظاً و قائداً و ناصراً و دلیلاً
و عیناً حتی تسکنه ارضک طوعاً و تمتعه فیها طویلا
139
بسم الله الرحمن الرحیم
سفر
بچهها سلام، حالتان چطور است؟ انشاءالله که همیشه سرحال و شاداب و سلامت باشید. اگر آماده باشید میخواهیم با چند عدد، یک کلمه سه حرفی که شما آن را خیلی دوست دارید، به دست آوریم.
بچهها عدد مورد نظر را با هم بخوانیم. آفرین، بیست هزار و ششصد و شصت و شش. آیا با این عدد پنج رقمی حدس میزنید چه کلمه سه حرفی درست میشود؟پس به مرحله بعدی که با اتصال چند خط و یک نیم دایره به این اعداد اضافه میکنم، دقت کنید.
آفرین بر شما دانشآموزان با دقت و با هوش! همان طور که گفتید ما با این عدد پنج رقمی،کلمه «سفر» را به دست آوردیم. حالا تند و سریع بگویید سفر را با چه چیزی شروع میکنیم؟
141
آفرین، با نام خدا
بچهها! حالا به این تصاویر با دقت نگاه کنید و نام آنان را بگویید. بچهها! در قدیم مردم بیشتر از این حیوانات به عنوان وسایل سفر استفاده میکردند و به مسافرت میرفتند، اما امروزه بیشتر با وسایلی؛ همچون ماشین، قطار، هواپیما وکشتی به مسافرت میروند.
حالا اگر گفتید کدام یک از وسایل سفر در قدیم، امروزه هم باز یکی از وسایل مسافرت به حساب میآید؟ بله، آفرین به شما! «کشتی»
142
بچهها! خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: و شما انسانها بر آن چهارپایان و نیز بر کشتیها در سفر دریا سوار میشوید[138].
راستی بچهها! ما با هر وسیلهای که بخواهیم سفر کنیم، باید از سلامتی آن مطمئن باشیم. حالا اگر میخواهید بدانید چه چیزی حتی از وسیله سفر هم مهمتر است، ابتدا به این سؤالها جواب دهید. تا من جوابها را به ترتیب شماره درخانههای تصویر کشتی قرار دهم. بعد شما حرف اول جوابها را کنار یکدیگر بگذارید تا به پیام مورد نظر برسید. آن گاه جواب را در اتاقک کشتی مینویسم.
سؤالها: 1. کدام سوره از قرآن به معنای پیامبران است؟ انبیا
2. اولین سوره قرآن چیست؟ حمد 3. کدام سوره از قرآن در شأن حضرت زهرا(ع) نازل شده است؟ کوثر
4. کدام سوره از قرآن همنام جد پیغمبر اسلام است که معروف به بت شکن بوده است؟ ابراهیم 5. کدام سوره از قرآن به نام پیغمبر اسلام است؟ محمد
[138] مؤمنون، آیه 22.
143
حالا که سؤالها را جواب دادید و در خانههای کشتی قرار دادیم و به کلمه مورد نظر ما که همان احکام است، پی بردید، یک صلوات محمدی بفرستید. بله بچهها! احکام سفر، یکی از چیزهایی است که باید بدانیم. اگر آن را نمیدانیم ویا فراموش کردهایم، باید آن را بپرسیم.
یکی از مسایل احکام سفر، نماز مسافر است که با چندین شرط، نمازهای چهاررکعتی (ظهر، عصر و عشا) دو رکعتی، یا همان شکسته میشود که من با کمک شما دو شرط آن را از داخل این گلبرگها به دست میآورم. حالا دو نفر از شما بیاید تا با کمک من دو شاخه گل زیبا که هر کدام دارای نُه عددگلبرگ و یک عدد برگ میباشد، بکشیم. سپس شما کلمههای مربوطه به شاخه گل خود را درون گلبرگها که گفته میشود، قرار دهید. بعد این کلمهها را که به صورت پراکنده درون گلبرگها قرار داده شده است را به صورت یک جمله صحیح درون برگ این شاخه گل بنویسید تا هر کدام از شما به یک شرط از شروط نماز مسافر دست پیدا کند. هر کس از شما جمله صحیح را به دست آورد به عنوان برنده مورد تشویق قرار خواهد گرفت.
144
بچههای گل! در تصویر اول گفته شد اگر مقدار سفر ما در رفت و برگشت، چهل و پنج کیلومتر بشود، نماز ظهر و عصر و عشای ما شکسته میشود و اگر سفر ما به این مقدار نرسد، نماز ما تمام وکامل خواهد بود.
اما در تصویر دوم گفتیم هر چند ما به مقدار چهل و پنج کیلومتر در رفت و برگشت سفر کردهایم، باید نمازمان را شکسته بخوانیم، چون سفر ما بدون اجازه و برای اذیت و آزار پدر و مادر است که یک سفر حرام حساب میشود. در نتیجه نماز را باید تمام بخوانیم و حتی روزه را اگر در ماه مبارک رمضان است، باید بگیریم[139]. راستی بچهها! حالا که به این دو مسأله از مسایل احکام سفر با دقت گوش کردید، میدانید چند نوع سفر داریم؟
آفرین بر شما [139] سید روح الله الموسوی الخمینی، رساله توضیح المسائل، قم، نشر روح، 1380، چ1، ص 191 و 194، م 1273 و 1295.
145
دو نوع
سفر داخلی سفر خارجی بچهها! سفر داخلی به سفری میگویند که فرد از شهری به شهر دیگر میرود. سفر خارجی سفری است که شخص مسافر از کشوری به کشور دیگر میرود.
حالا خود سفر ممکن است برای سه تا «ت» باشد. که من روی تخته مینویسم.
ت سفر ت
ت بچهها! اگر گفتید اینها چه سفرهایی هستند که آخرشان همه حرف «ت» دارند؟
احسنت به هوش شما! بچههای خوب! سفر زیارتی، سفری است که ما برای زیارت و دیدن قبور امامان معصوم – سلام الله علیهم اجمعین – و دیگر بزرگان دین میرویم، مثل سفر به شهر مقدس مشهد و قم در ایران، کربلا و نجف در عراق، مکه و مدینه در عربستان.
راستی بچهها! آیا شما به این مکانها و یا جاهای دیگر سفر کردهاید[140]؟ سفر سیاحتی: سفری است که ما برای تفریح و گردش و استراحت میرویم، مانند سفر به شمال کشورمان برای دیدن دریا و جنگل و طبیعت سرسبز آن.
سفر تجارتی: سفری است که افراد و اشخاص مسافر برای کسب و کار و پول درآوردن به داخل و خارج کشور سفر میکنند. [140] مربی میتواند بعد از شنیدن صحبتهای بچهها نسبت به جاهایی که سفر کردهاند به اقتضای وقت کلاس از یکی از آنان بخواهد تا چند دقیقهای از خاطرات سفر خود را برای بچهها بیان کنند.
146
حالا که انواع سفر را شناختید، میخواهم شما را با آیهای از آیات الهی در باره سیر و سفر آشنا کنم.
بچههای خوب! خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: «آیا مردم در زمین به سیر و سفر نمیروند تا عاقبت و سرگذشت پیشینیان – نسلهای قبل از خود- را مشاهده کنند[141]؟» دانشآموزان عزیز! خداوند در آیات قرآن با بیان مسأله مسافرت خواسته است نقش و اهمیت سفر را به بندگانش گوشزد کند.
پس از آشنایی با اهمیت سفر در قرآن به این تصویر و کلمههای داخل آن دقت کنید و بگویید چه چیزی در باره احکام سفر به ذهن شما خطور میکند[142]؟ [141] غافر، آیه82.
[142] مربی میتواند این سه کلمه را روی تخته، یا روی کارت و یا به صورت شکل ترسیم شده بالا برای دانشآموزان نمایش دهد.
147
همان طور که گفتید در این مکانها نماز تمام و کامل خوانده میشود. 1. در وطن: وطن، شهر یا روستایی است که انسان برای زندگی همیشگی خود اختیار کرده است، خواه در آنجا به دنیا آمده باشد و وطن پدر و مادرش باشد و یا خودش آنجا را برای زندگی اختیار کرده باشد.
2. در جایی که انسان میداند و یا بنا دارد ده روز یا بیشتر بماند. 3. در جایی که سی روز با تردید و دودلی مانده است، یعنی معلوم نبوده که میماند، یا میرود و تا سیروز به همین حالت مانده و جایی هم نرفته است. در این صورت بعد از سیروز، باید نماز را تمام بخواند[143].
بچههای خوب! حالا اگر حاضرید میخواهم با کمک شما به سخن زیبایی از رسول مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) در باره سفر دست پیدا کنیم. [143] محمد حسین فلاح زاده، احکام دین سطح یک، تهران، انتشارات نیکتاب،1379، ص 74 و75.
148
پس به این سؤالها پاسخ صحیح بدهید. سپس حروف جوابها را بر طبق شماره داده شده در جدول قراردهید. بعد حرف اول را که در جدول قرار داده بودید، بنویسید و سه خانه، سه خانه شمارش کنید تا سخن گهر بار پیامبر اسلام(ص) به دست آید.
سؤالها: با چه وسیلهای عکس و فیلم میگیرند؟ دوربین (3، 8، 2، 4، 15و12)
به کسی که وسایل دیگران را بدون اجازه برمیدارد و میبرد، چه میگویند؟ دزد(5، 13 و18)
قله بی انتها چه میشود؟ قُل (1 و7) به جمع فکر چه میگویند؟ افکار (6، 19، 9، 10 و2)
همراه قیافه چه گفته میشود؟ تیپ(14، 20 و17) چاشنی غذا و سالاد چه نام دارد؟ سس (11 و16)
آفرین به شما دانشآموزان زرنگ و باهوش! پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «قبل از سفر دوست پیدا کنید[144].»
راستی بچهها! اگرگفتید باید چه دوستی پیدا کنیم؟ [144] محدث نوری، مستدرک الوسایل، ج8، قم، موسسه آل البیت، 1408، ص 431، ح 9904. (الرفیق قبل الطریق)
149
آفرین، همان طور که گفتید، اگر میخواهیم به سفر خوب و خوشی برویم، باید کسی را در ابتدای سفر و یا در بین مسافرت به عنوان دوست و همسفر انتخاب کنیم که فردی خوب و سالم و خداشناس باشد. همچنین باید دقت کنیم با هر فردی دوست و همسفر نشویم و تا برایمان امکان دارد تک و تنها سفر نکنیم.
خُب، بچههای خوب! حالا میخواهم با کمک شما یک مسابقه جذاب اجرا کنم. پس به سه گروه احتیاج داریم که از هر گروه سه سؤال به صورت تستی، یا همان گزینهای پرسیده میشود. هر گروهی که زودتر به سؤالها جواب صحیح دهد و امتیاز بیشتری بگیرد، آن گروه برنده مسابقه ما است و مورد تشویق قرار خواهد گرفت. سؤالهای گروه اول:
عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی چه چیزی باشد؟ الف) دلیل ب) اجتهاد ج) هر دو
مسایلی که انسان به طور غالب به آنها احتیاج دارد…… یاد بگیرد. الف) واجب نیست ب) واجب است ج) مستحب است
آب مضاف به کدام یک از موارد زیر گفته میشود؟ الف) هندوانه ب) گلاب ج) هر دو
سؤالهای گروه دوم: به آبی که از زمین نجوشد و از کُر هم کمتر باشد چه میگویند؟
الف) آب قلیل ب)آب باران ج) آب چاه اگر به چیز نجسی که عین نجاست در آن نیست، یک مرتبه باران ببارد، جایی که باران به آن برسد….
الف) پاک نمیشود. ب) پاک میشود. ج) هیچکدام. آبی که پاک بوده و معلوم نیست نجس شده یا نه،…..
الف) پاک نیست. ب) پاک است. ج) هیچکدام. سؤالهای گروه سوم:
موقع دستشویی کردن، کدام قسمت از بدن باید رو به قبله و پشت به قبله نباشد؟
150
الف) شکم ب) سینه ج) هر دو پوستهای مختصر لب و جاهای دیگر بدن که موقع افتادنشان رسیده است، اگر چه آنها را بکنند…
الف) پاک نیست ب) نجس است ج) پاک است سگ و خوکی که در خشکی زندگی میکنند، حتی مو استخوان و پنجه وناخن و رطوبتهای آنها…. . [145]
الف) نجس است ب) پاک است ج) هیچکدام با تشکر از همهشما دانشآموزان عزیز! حالا در پایان درس برای این که همه کسانی که در سفر هستند و یا تصمیم به مسافرت رفتن دارند به سلامتی و تندرستی به خانه و خانواده خود برگردند، سه صلوات محمدی بفرستید.
[145] سید روح الله الموسوی الخمینی(ره)، رساله توضیح المسائل، قم، نشر روح، 1380. جوابهای گروه اول عبارتند از: الف، ب و ج.
جوابهای گروه دوم عبارتند از: الف، ب و ب. جوابهای گروه سوم عبارتند از: ج، ج و الف.
151
152