با سلام به مربیان عزیز
طاعات و عبادات شما قبول درگاه الهی طرح درس قبله یابی‌در شب
برای مربیان عزیز که اردو می خواهند بچه ها را در شب ببرند بیرون و در قبله یابی را برای بچه ها یاد بدهند
…………………………………………………………..
و الشمس و ضحیها و القمر اذاتلیها و النّهار اذا جلّیها
و اللّیل اِذا یغشیها و السّماء و ما بنیها و الارض و ما طحیها
سوگند به خورشید و پرتو آن، سوگند به ماه که پیرو خورشید است. سوگند به روز که جهان را به روشن بسازد و قسم به شب که جهان را در تاریکی بپوشاند و سوگند به آسمان و آن که آنرا بنا نهاد و سوگند به زمین و آن که او را بگسترد.
قرآن کریم برای نشان دادن عظمت الهی به برخی از این آفریده‌ها سوگند می‌خورد. دستورهای عملی اسلام نیز مسلمانان را برای شناخت اوقات اذان و نماز و روزه و تعیین قبله به محاسبات نجومی و فراگرفتن علم هیأت و ریاضی و حساب و جبر و مثلثات واداشته است. از این رو در طول تاریخ اسلام می‌بینیم که بسیاری از علما و دانشمندان در علم ریاضی و نجوم، مانند ابوریحان بیرونی، خواجه نصیر طوسی و خوارزمی و … از میان مسلمانان برخاستند و برای خدمت به اسلام و جوامع اسلامی به این علوم رونق بخشیدند.
شناخت جایگاه انسان در فضای بیکرانی که او را احاطه کرده است، یکی از آرزوهای دیرین وی بوده و هست و همواره ذهن کنجکاو او را به جست و جو و کشف روابط متقابل زمین و دیگر اجرام سماوی تشویق کرده است.
مطالعه فضا از جمله مباحث مهم مورد علاقه انسان است. او با مطالعه زمین در فضا با شگفتی‌های جهان بیشتر آشنا می‌شود و به قدر لایزال الهی بیشتر پی می‌برد. قرآن کریم می‌فرماید: «قل انظر وا ما ذا فی السموات و الارض» : بگو به آنچه در آسمان‌ها و زمین است نظر بیفکن.
ستاره شناسی و آشنایی به آسمان از کارهای مورد علاقه برای مخاطبان ما می‌باشد که به ذکر چند مطلب به صورت خلاصه بسنده می‌کنیم.
الف: دسته‌های ستارگان
دسته‌های مختلفی از ستارگان در آسمان وجود دارند که پیشینیان هر کدام را مطابق تصورات و خیالات خود به چیزی تشبیه می‌کردند و از روی آن‌ها نامی برای هر یک بر می‌گزیدند. در میان دسته‌های معروف ستارگان، دومجموعه هفت برادران است که آن دو را به صورت خرس تصور می‌کردند و یکی را که بزرگ‌تر بود، «دب اکبر» (خرس بزرگ) و دیگری را که کوچک‌تر و برعکس اولی قرار داشت، «دب اصغر» (خر کوچک) می‌نامیدند.
ب: نشانه‌هایی در آسمان
در اثر گردش انتقالی زمین، آسمان در شب حتی در دو دقیقه متوالی یکسان نیست و ما همچون مسافران قطار که محیط خارج را در حال حرکت می‌بینند، ستارگان را متحرک می‌بینیم. به همین جهت برای تعیین مکان ستارگان به نقشه آسمان نیازمندیم.
هر نقشه آسمان برای نقطه مخصوص و اوقات معین شب و سال تهیه می‌شود که به صورت کلی تصویر ستارگان نیمکره شمالی در نقشه زیر به خوبی نمایان است.
طرز استفاده از نقشه ستارگان
همان طور که روی صندلی نشسته‌اید، رو به جنوب قرار بگیرید و ستارگان را آن طور که روی نقشه کشیده شده‌اند، جستجو کنید. بیشتر ستارگانی را که در مرکز و قسمت پایینی نقشه رسم شده‌اند، در آسمان خواهید دید.
ج: روش‌های جهت‌یابی
1- راستای شمال و جنوب:
شمال و جنوب حقیقی عبارت است از امتداد دو طرف محور زمین، محور چرخشی زمین، کره زمین را در دو نقطه به نام قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی قطع می‌کند. با تعیین قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی راستای شمال و جنوب مشخص می‌شود و راستای عمود بر راستای ذکر شده، شرق و غرب را مشخصّ خواهد کرد.
شمال
شرق غرب
جنوب
2- جهت‌یابی در شب
برای جهت‌یابی در شب، می‌توان از ستاره قطبی استفاده کرد. برای پیدا کردن ستاره قطبی باید از صورت فلکی دب اکبر Ursa Major (خرس بزرگ) یا آبگردان بزرگ big dippcr استفاده کرد. این ستاره، در موقع غروب در 6 ماه اوّل سال، به شرطِ صاف بودن هوا، در نیمکره شمالی، قابل رؤیت است.
در شکل فوق، فاصله زاویه‌ای ستارگان دبّه تا مراق حدود o5 و دبّه تا جدی حدود o 29 می‌باشد، لذا اگر فاصله دبّه و مراق که به نام ستارگان «قراولان» The Pointers معروفند، 6 برابر شود، به ستاره قطبی (جدی) می‌رسیم.
با توجه به این که ستاره قطبی یکی از ستارگان صورت فلکی دب اصغر Urssa Minor و پرنورترین ستاره این صورت فکلی است، با پیدا کردن صورت فکلی دب اصغر (خرس کوچک ) یا آبگردان کوچک Little dipper که معمولاً در اواسط شب قابل رویت است، براحتی می‌توان ستاره قطبی Polaris را که در انتهای دمِ دب اصغر قرار دارد، مشخصّ کرد.
به جز صور فلکی فوق، به کمک سه صورت فلکی ذات الکرسی Cassiopeia، تنّین Dragon (اژدها) و قیقاووس Cepheus که در عرضهای o 40 شمالی قابل رؤیتند، می‌توان، ستاره قطبی را پیدا کرد. به عنوان مثال، از ذات الکرسی در نیمه دوم سال می توان برای پیدا کردن ستاره قطبی استفاده کرد. این صورت فلکی به شکل حرف (M) یا (W) می‌باشد و اگر نیمساز زاویه‌ای که بازتر است، رسم گردد، به ستاره قطبی ختم می‌گردد.
پیدا کردن ستاره قطبی از طریق صور فکلی ذات الکرسی، دب اکبر و دب اصغر.
بعد از پیدا کردن ستاره قطبی به کمک روش‌هایی که ذکر شد، باید راستای شاغول را مشخص کرد و سپس امتداد داد تا آسمان را در نقطه سمت الرأس قطع کند. از نقطه سمت الرأس به ستاره قطبی وصل می‌کنیم تا قوسی حاصل گردد. سپس این قوس را به سمت افق امتداد می‌دهیم تا افق را قطع کند، حال اگر رو به این نقطه بایستیم، رو بروی ما شمال، پشت سر، جنوب و سمت راست شرق و سمت چپ، غرب خواهد بود.
د ـ قبله در ایران
قبله در ایران در جنوب غربی با زاویه انحراف معینی در هر مکان آمده است و برای تسهیل کار مربیان عزیز زاویه انحراف قبله برخی از شهرها از سمت جنوب به غرب در جدول ضمیمه آمده است و پس از پیدا کردن شمال (ستاره قطبی) جنوب نیز مشخص می‌گردد و با کمک جدول زاویه انحرافِ قبله، جنوب غربی در هر محل مشخص می‌گردد.
آذر شهر 19 درجه دماوند 40″ بانه 21″
جلفا 17″ اردل 45″ سقّز22″
میانه 25″ شهر کرد 44″ کرمان 64″
ارومیه 16″ قوچان 51″ بم 69″
سلمان 15″ فردوس56″ آستارا 27″
ماکو13″ کاشمر54″ رشت 30″
مهاباد 19″ مشهد 54″ لاهیجان 31″
اردبیل 25″ نهبندان 65″ دورود 36″
اصفهان 46″ اهواز 40″ آزاد شهر 44″
جندق 49″ دزفول 26″ بابل 39″
کاشان 42″ قزوین33″ گرگان 43″
ایلام 37″ دامغان 44″ اراک 36″
مهران 37″ گرمسار 41″ قم 39″
باختران28″ ایرانشهر 77″ بندر عباس 72″
گیلانغرب 22″ پسابندر 84″ جاسک 79″
برازجان55″ چاه بهار 82″ همدان 31″
خارک 52″ زابل 68″ یزد 54″
دیر 62″ زاهدان 71″ اردکان 52″
یاسوج 51″ آباده 52″
تهران 38″ شیراز 57″
…………………………………………………………………
عمو روحانی حجت السلام امیر اخوان
amooakhavan@
مجری و طراح کار با کودک و نوجوان و جنگ های شادی و جشن عبادات
amooakhavan.ir